Transport kolejowy: pasażerowie zdobywają nowe prawa

Pasażerowie podróżujący na trasach międzynarodowych zyskają nowe prawa do rekompensat za opóźnienia pociągów. Parlament Europejski zatwierdził dziś trzy projekty legislacyjne, wchodzące w skład tzw.

trzeciego pakietu kolejowego, przewidujące liberalizację pasażerskiego transportu kolejowego oraz określające prawa i obowiązki pasażerów, a także niezbędne kwalifikacje personelu pociągów.

Prawa pasażerów

Posłowie poparli projekt rozporządzenia, które ustanawia przepisy dotyczące m.in. wymogów informacyjnych wobec pasażerów, odpowiedzialności przedsiębiorstw kolejowych w razie wypadków, odpowiedzialności za opóźnienia i odwołania połączeń oraz pomocy osobom niepełnosprawnym.

Co bardzo ważne, po wejściu rozporządzenia w życie pod koniec 2009 r. także pasażerowie korzystający z transportu krajowego będą objęci tymi samymi prawami i obowiązkami, jakie posiadają pasażerowie w przewozach międzynarodowych. „Trudno było przekonać wszystkie państwa członkowskie, że należy wprowadzić zapisy gwarantujące pasażerom podstawowe prawa podczas podróży” – powiedział sprawozdawca Dirk STERCKX (ALDE, BE) – „Propozycje te odnosiły się początkowo jedynie do przewozów międzynarodowych, ale udało nam się rozszerzyć je na pasażerów w ruchu krajowym”.

Dobrą wiadomością dla pasażerów jest przyjęcie zapisów, które przyznają prawo do rekompensat za opóźnienia pociągów w ruchu pasażerskim. Pasażer otrzyma rekompensatę w wysokości 25 proc. ceny biletu w przypadku opóźnienia o 60 minut lub więcej i 50 proc. ceny biletu w przypadku opóźnienia o 120 minut lub więcej, o ile winę za opóźnienie ponosi przewoźnik.

Przedsiębiorstwa kolejowe muszą wprowadzić niedyskryminujące zasady dostępu do transportu dla osób niepełnosprawnych i osób o ograniczonej sprawności ruchowej, także na stacjach, na których nie jest obecny personel.

Rozporządzenie reguluje również zasady przewozu wózków dziecięcych i wózków inwalidzkich, a także rowerów. Przedsiębiorstwa kolejowe będą zobowiązane umożliwić pasażerom przewóz rowerów pociągiem, za opłatą, choć pod warunkiem, że można je łatwo przenieść i że tabor kolejowy umożliwia taki przewóz.

Państwa członkowskie będą mogły przyznać czasowe zwolnienie ze stosowania niektórych innych przepisów rozporządzenia do krajowych usług w zakresie połączeń dalekobieżnych wstępnie na okres 5 lat, który może zostać dwukrotnie przedłużony na kolejne okresy nieprzekraczające 5 lat.

Za wyjątkiem podstawowych praw, które będą miały ogólne zastosowanie, państwa członkowskie będą mogły udzielać nieograniczonych zwolnień ze stosowania proponowanych przepisów w odniesieniu do połączeń miejskich, podmiejskich i regionalnych.

Liberalizacja przewozów pasażerskich

W negocjacjach nad projektem dyrektywy liberalizującej rynek przewozów pasażerskich posłowie postulowali otwarcie sieci dla międzynarodowych przewozów pasażerskich od 1 stycznia 2010 r. i ten termin udało się utrzymać. Najpóźniej dwa lata po wejściu w życie dyrektywy Komisja Europejska podda ocenie sytuację na rynku przewozów międzynarodowych, aby ocenić, czy możliwa jest dalsza liberalizacja, która wówczas objęłaby także transport krajowy.

Liberalizacja oznacza, że przedsiębiorstwa kolejowe będą mogły zapewnić podróżnym możliwość wsiadania na każdej stacji znajdującej się na trasie międzynarodowej i wysiadania na innej takiej stacji, w tym na stacjach znajdujących się w tym samym państwie członkowskim.

„Mamy nadzieję, że przedsiębiorstwa kolejowe wykorzystają okazję i przedstawią pasażerom ofertę cenową, która będzie konkurencyjna wobec oferty przewoźników lotniczych” – powiedział sprawozdawca Georg JARZEMBOWSKI (EPP-ED, DE).

W przypadku państw członkowskich, w których międzynarodowe kolejowe przewozy pasażerskie stanowią ponad połowę obrotu w kolejowym ruchu pasażerskim termin otwarcia rynku przesunięto na 1 stycznia 2012 r.

Ponieważ niektóre państwa członkowskie już otworzyły rynki międzynarodowych usług pasażerskich na swoim terytorium, projekt dopuszcza zasadę wzajemności. Oznacza to, że dyrektywa nie nakłada na te państwa obowiązku przyznania przed 1 stycznia 2010 r. prawa dostępu przedsiębiorstwom posiadającym koncesję w państwie członkowskim, które nie przyznało praw o podobnym charakterze.

Wspólnotowe uprawnienia do prowadzenia pociągów

Trzecia propozycja to projekt dyrektywy w sprawie przyznawania świadectw członkom personelu pociągów zajmującym się prowadzeniem lokomotyw i pociągów w sieci kolejowej Wspólnoty. Dyrektywa wprowadza wspólny system certyfikacji personelu potwierdzający posiadanie umiejętności, a także wiedzy technicznej oraz uprawnień do prowadzenia pociągów. Rada chciała początkowo, aby postanowienia dyrektywy odnosiły się tylko do osób kierujących pociągami (maszynistów). Sprawozdawca tego projektu w PE, poseł Gilles SAVARY (PSE, FR), nie krył zadowolenia, że posłom udało się przeforsować zapis rozszerzający zakres dyrektywy na wszystkich członków personelu, którzy wykonują czynności mogące wpływać na bezpieczeństwo pasażerów.

Zadowoleni z przyjęcia rozwiązań liberalizujących transport kolejowy byli także polscy deputowani zabierający głos w debacie. „Sprawozdania pana Jarzembowskiego plus pana Sterckxa i Gillesa Savary powodują, że możemy rzeczywiście mówić o nowej jakości” – stwierdził poseł Bogusław LIBERADZKI (PSE, PL). Nie krył jednak i obaw o to, że w przypadku otwarcia rynku pracy dla maszynistów w nowych państwach członkowskich UE możliwy będzie odpływ pracowników z sektora. „Niech to też będzie mobilizujące” – zakończył poseł Liberadzki.

„W Polsce zwykliśmy mówić, że kolej stanowi państwo w państwie, albo też, że z koleją nikt jeszcze nie wygrał” – stwierdził poseł Stanisław JAŁOWIECKI (PPE-DE, PL) – „Z tym większym uznaniem należy powitać fakt, że oto po długich pracach trzeci pakiet kolejowy wchodzi w życie, i że z koleją zwykły obywatel będzie mógł wygrać, oczywiście jeśli będzie miał rację”. Wyraził też przekonanie, że „znając determinację Parlamentu Europejskiego, na tym nie poprzestaniemy i stopniowo te uprawnienia będziemy poszerzać”. „Myślę, zrobiliśmy duży krok naprzód. Ważny krok, bo w kierunku obywateli” – zakończył poseł Jałowiecki.

Poseł Ryszard CZARNECKI (UEN, PL) podkreślał osiągnięcia Parlamentu Europejskiego, które przekładają się na konkretne i wymierne korzyści dla obywateli – redukcja stawek roamingowych w połączeniach telefonicznych, czy rekompensaty dla pasażerów linii lotniczych. „Dziś mamy podobną możliwość bezpośredniego zadziałania na rzecz Europejczyków z 27 krajów członkowskich. Na rzecz europejskich pasażerów kolei, którzy od 2010 lub 2012 roku będą mogli łatwiej podróżować po swoich krajach i na obszarze całej Unii. To znowu konkret” – powiedział polski deputowany.

Poseł Leopold Józef RUTOWICZ (UEN, PL) zauważył, że „transport kolejowy, który w historii ma już dwa wieki, we współczesnym świecie nabiera nowego znaczenia w związku z ochroną środowiska oraz przeciążeniem sieci drogowych”. Dodał, że problemem w realizacji rozwoju transportu kolejowego będą środki na modernizację i budowę nowych sieci oraz wyposażenie. „Kraje biedne w celu harmonijnego rozwoju transportu będą potrzebowały znacznego wsparcia finansowego” – stwierdził poseł Rutowicz, ale wyraził przekonanie, że uzgodniony projekt nowej dyrektywy będzie oddziaływał korzystnie na dalszy rozwój transportu kolejowego w UE.

Georg JARZEMBOWSKI (EPP-ED, DE)
Sprawozdawca
Gilles SAVARY (PSE, FR)
Sprawozdawca
Dirk STERCKX (ALDE, BE)
Sprawozdawca

A6-0314/2007
Sprawozdanie w sprawie zatwierdzonego przez komitet pojednawczy wspólnego tekstu dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę Rady 91/440/EWG w sprawie rozwoju kolei wspólnotowych oraz dyrektywę 2001/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie alokacji zdolności przepustowej infrastruktury kolejowej i pobierania opłat za użytkowanie infrastruktury kolejowej
A6-0315/2007
Sprawozdanie w sprawie zatwierdzonego przez komitet pojednawczy wspólnego tekstu dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przyznawania uprawnień maszynistom prowadzącym lokomotywy i pociągi w obrębie systemu kolejowego Wspólnoty
A6-0313/2007
Sprawozdanie w sprawie zatwierdzonego przez komitet pojednawczy wspólnego tekstu dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym