Ekologia

Nazwa Ekologia dla jednej z gałęzi nauk biologicznych została wprowadzona w 1869 r. przez Ernesta Haeckla  Jej źrółosłowem są greckie wyrazy oikos (dom, środowisko) i logos (słowo, nauka) i zdefiniowana jako badanie oddziaływań pomiędzy organizmami a ich otoczeniem-środowiskiem, zarówno ożywionym jak nieożywionym.

Była to definicja bardzo pojemna obejmująca zakres badań wielu dyscyplin naukowych. W związku z tym z biegiem czasu kolejne nazwy i definicje bardziej precyzyjnie określały powstające w tej dziedzinie obszary zainteresowań.
Można tu przytoczyć następujące przykłady: „nauka badająca rośliny i zwierzęta pod względem ich zwyczajów i relacji ze środowiskiem”; „nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody”; „nauka o liczebności i rozmieszczeniu organizmów”; „ekologia populacji” (demekologia) zajmująca się badaniem zależności między osobnikami tego samego gatunku.

Natomiast oddziaływania różnych gatunków zamieszkujących to samo środowisko bada „ekologia biocenozy” (biocenologia); „ekologia behawioralna” zajmuje się głównie socjalnymi i zbiorowymi zachowaniami osobników jako mającymi zasadniczy wpływ na nasze przeżycie oraz sukces rozrodczy; „ekologia ewolucyjna” próbuje wyjaśnić w jaki sposób proces doboru naturalnego kształtuje organizmy tworzące wielogatunkowe zgrupowania korzystające ze wspólnej puli zasobów środowiska”.

Ekologię można podzielić (ogólnie) na 3 dziedziny:

1) autekologia (in. autoekologia), nauka o wymaganiach poszczególnych organizmów względem poszczególnych czynników ekologicznych,

2) synekologia, badanie wzajemnych relacji grup organizmów,

3) badanie ekosystemów.

Spośród bardziej szerokich definicji terminu ekologia można przytoczyć następujące:

Dziedzina biologii badająca wzajemne stosunki między organizmami a otaczającym je środowiskiem”;
Dziedzina biologii badająca organizmy w ich środowiskach, populacje zwierzęce i roślinne oraz różnego typu zespoły organizmów, ich strukturę, funkcjonowanie, zmienności i wzajemne zależności”;
Nauka zajmująca się relacjami istot żyjących między sobą i ich otoczeniem”. 

W miarę rozwoju ekologii bywają rozróżniane jeszcze bardziej wyspecjalizowane jej gałęzie:

    ekologia środowiskowa (sozologia),
    ekologia gatunku (autekologia),
    ekologia człowieka (jedna z najnowszych – wpływ na człowieka czynników środowiska, a także zdolności adaptacyjne jego organizmu),
    ekologia społeczna (przestrzennego układu ludności i instytucji),
    ekologia morza (oceanologia),
    ekologia wód śródlądowych (limnologia),
    ekologia lądów (epeirologia),
    agroekologia (w rolnictwie),
    paleoekologia (dot. czasów minionych),
    ekologia drobnoustrojów.

Dla podkreślenia praktycznego znaczenia działalności proekologicznej bywa używany termin ekologia stosowana promowana na portalu http://ekologia.guru/ . Pojawił się nawet samodzielny nurt filozoficzny nazwany ekofilozofią, który zajmuje się ekologią z filozoficznego punktu widzenia.

Nową dziedziną jest inżynieria ekologiczna, określana jako działalność naukowa i techniczna, dostosowująca oraz tworząca warunki niezbędne do życia człowieka, roślin i zwierząt. Następnie – ekocybernetyka (cybernetyka ekologiczna) zajmująca się modelowaniem systemów ekologicznych.

Powstaje etyka ekologii, ponieważ bez motywacji etycznej współczesny człowiek nie zechce zrozumieć problemów ekologii i im sprostać. Nawet z dwóch programów ONZ dotyczących prokreacji, jeden jest oceniany jako pro- a drugi jako anty-ekologiczny. Próba usystematyzowania i przedstawienia powiązań różnych gałęzi ekologii pokazana jest na rysunku

    Przykładem ekologii bezpośrednio związanej z budownictwem jest ekologia akustyczna, zajmująca się dźwiękowym otoczeniem człowieka.

   Pierwszym jej zadaniem jest walka o prawo człowieka do ciszy.
    Drugie istotne zadanie to ochrona terenów (również kreowanie miejsc) wypełnionych dźwiękami natury.

    Wreszcie trzecie – polega na propagowaniu ekologicznego akustycznego wzornictwa przemysłowego (coraz cichszego sprzętu gospodarstwa domowego i narzędzi) oraz muzykoterapii itp.

    Główną zasadą ekologii jest jedność organizmu ze środowiskiem. W dzisiejszej postaci jest nauką młodą wywodzącą się z wielu różnych dyscyplin biologicznych. Z upływem czasu rośnie świadomość ekologiczna wielu środowisk.

    Podobnie jak problem konsumizmu, niepokój budzi ściśle z nim związana kwestia ekologiczna rozumiana łącznie jako zagrożenie i ochrona środowiska. Znaczący rozwój ekologii przypada na drugą połowę XX w. (a liczby dotyczących jej publikacji – na koniec XX w.) i jest wynikiem m.in. gwałtownego pogorszenia się w tym czasie stanu środowiska człowieka. W związku z tym termin ekologia niecałkiem słusznie traktowany jest ostatnio jako synonim ochrony środowiska.

    Tymczasem dla specjalistów ochrony i kształtowania środowiska ekologia jako nauka podstawowa powinna być tym czym np. fizyka dla inżynierów. Znajomość praw fizyki jest niezbędna przy budowie domów, mostów i dróg, a znajomość praw ekologii – przy restauracji zdegradowanego środowiska oraz ochronie i kształtowaniu naturalnego otoczenia człowieka.

eco