Przystępnie o depresji
Depresja jest stanem charakteryzującym się przede wszystkim pogorszeniem nastroju, zmniejszeniem energii i aktywności, a także zainteresowań. Aby rozpoznać depresję, wymienione wyżej cechy muszą osiągnąć natężenie istotne klinicznie, gdyż nie każda depresja jest chorobą psychiczną.
Cechy powyższe są najistotniejsze w rozpoznaniu, co nie znaczy, że jedyne. Wymienię tu najczęściej zauważane i wymieniane przez chorych w gabinecie – są to:
– nastrój smutku, żalu, obojętności – poczucie zmęczenia, utraty energii (nic mi się nie chce, nie mogę ukończyć zaczętej czynności ) – izolowanie się od otoczenia, porzucenie zwykłych kontaktów
– brak zainteresowania tym, co zawsze pociągało, a także ważnymi obowiązkami
– drażliwość, wpadanie w gniew, płaczliwość, frustracja – ciągłe niezadowolenie
– objawy z ciała: bóle głowy, wzrost lub brak apetytu i wzrost lub spadek wagi, spadek libido
– zaburzenia snu
– w sferze myślenia: poczucie winy – przypominanie sobie dawnych błędów, złych wyborów życiowych, poczucie małej wartości, bezwartościowości własnego życia, brak nadziei, myśli samobójcze
– pogorszenie funkcji poznawczych – niezdolność do skupienia uwagi, wytrwania przy czynnościach wymagających wysiłku intelektualnego.
Zgromadzenie nawet kilku tych cech w odpowiednim nasileniu wystarcza do rozpoznania depresji.
Podziały depresji
Spotykamy różne podziały depresji. Podział, który przytoczę, nie jest podziałem z klasyfikacji międzynarodowych. Służy lepszemu wyobrażeniu różnorodności depresji, w zależności od najwyraźniejszych objawów. Najważniejszym pozostaje wydzielenie depresji reaktywnych i endogennych.
Depresja reaktywna
jest to depresja pojawiająca się w reakcji na niekorzystne wydarzenia życiowe, najczęściej na stratę. Depresję tę charakteryzuje przede wszystkim krótszy czas trwania, mniejsze nasilenie, duża wrażliwość na psychoterapię, wsparcie innych osób.
Depresja endogenna
jest chorobą psychiczną. Może pojawić się w związku z niekorzystnym wydarzeniem życiowym, ale i bez takiego związku. Osiąga nasilenie niewspółmierne do tego wydarzenia. Czas trwania rozciąga się na wiele miesięcy. Wymaga leczenia farmakologicznego – zawsze, czasem szpitalnego. W najcięższych przypadkach psychoterapia nie powoduje zmiany stanu psychicznego. Najważniejszymi cechami tej depresji są spowolnienie, obojętność uczuciowa, myśli o śmierci, spadek masy ciała, zaburzenia snu. Depresja endogenna pojawia się cyklicznie w ciągu życia. Obserwowana jest też w kolejnych pokoleniach.
depresja maskowania
główne objawy są nietypowe, np: bóle głowy, zaburzenia pamięci, zaparcia albo zespół jelita drażliwego ale również zespoły bólowe nerwów obwodowych. Klinicyści wymieniają jeszcze kilka odmian, nie są one jednak przedmiotem tego artykułu.
Myśli samobójcze
Myśli samobójcze w depresji świadczą o jej krańcowym nasileniu. Zwykle poprzedzają ich wystąpienie myśli rezygnacyjne.
Myśli samobójcze dla człowieka chorego na depresję są często naturalną konsekwencją braku nadziei, niewiary w możliwość rozwiązania trudnych problemów, są podpowiedzią rozwiązania tychże problemów- uwolnienie się od niemożliwie wydawałoby się ciężkiego życia.
Myśli samobójczych nie da się wyperswadować. Nie da się przekonać chorego na depresję chcącego popełnić samobójstwo, że nie warto, że życie jest piękne itp. Wynika to z bezkrytycyzmu chorego- chory jest zdolny oceniać siebie, swoją przyszłość tylko z pozycji depresji.
Wystąpienie myśli samobójczych w depresji zawsze wymaga leczenia farmakologicznego, a czasem leczenia w szpitalu psychiatrycznym – szczególnie, gdy osoba chora mieszka sama lub jest zdana na siebie – tym bardziej gdy sama opiekuje się dziećmi.
Nie zawsze myśli samobójcze są objawem depresji. Depresję zawsze rozpoznaje lekarz biorąc pod uwagę całokształt stanu psychicznego.
Najczęstszą sytuacją gdy pojawiają się myśli samobójcze, a nie ma depresji, jest zespół abstynencyjny w przebiegu uzależnienia od alkoholu. Myśli samobójcze pojawiają się w zespołach abstynencyjnych z towarzyszącym lękiem, niepokojem, u alkoholików pijących wiele lat (3. lub 4. faza choroby alkoholowej).
Myśli samobójcze przeżywają także osoby z nieprawidłowo ukształtowaną osobowością. W chwilach trudnych problemów, kłopotów życiowych, doświadczenia deprywacji (pozbawienia dóbr istotnych dla danej osoby) dochodzi do myśli o samobójstwie. Takie myśli wynikają z braku zdolności do prawidłowego czy konstruktywnego przeżywania stresu i są często używane jako wentyl bezpieczeństwa, ucieczka.
Bez względu, czy myśli samobójcze są częścią depresji, czy innego zaburzenia psychicznego, stanowią ryzyko popełnienia samobójstwa.
Przyczyny depresji
Poprzednie rozdziały pokazały jak złożoną chorobą jest depresja. Nadszedł czas na zastanowienie, się co jest przyczyną depresji albo dlaczego ta a nie inna osoba zachorowała na depresję. Przyczyny depresji endogennej wynikają z nieprawidłowego funkcjonowania OUN (ośrodkowego układu nerwowego) na poziomie komórkowym czy białkowym – są to przyczyny biologiczne. Leki na depresję opracowywane są właśnie dzięki badaniom nad biologicznymi przyczynami depresji. Do przyczyn biologicznych depresji należy też występowanie tego zaburzenia w kolejnych pokoleniach, ale nie zawsze – będzie to wyjaśnione w dalszej części. Nie odkryto genu depresji, ale jest kilka miejsc w genomie ludzkim o odrębnej budowie u osób chorujących na depresję w porównaniu z osobami zdrowymi.
Psychologiczne przyczyny depresji
— negatywny sposób myślenia
— przyjmowanie winy za nieszczęśliwe sytuacje
— przekonanie, ze nic mnie dobrego nie spotka
— wspominanie raczej złych wydarzeń niż szczęśliwych
— samowzmacnianie się depresji
— zniekształcenie depresyjne pamięci, wspomnień
— uległy wzorzec zachowania
— przeżywanie uczucia skrępowania, lęku i wycofywanie się raczej niż podejmowanie wyzwań
— odkładanie problemów, nie podejmowanie prób rozwiązania ich
— błędne koła zachowań i myślenia depresyjnego
Izolacja – myślenie, że to inni się ode mnie odsuwają – szukanie w sobie winy – brak wiary w siebie – zniechęcenie, pasywność – negatywne nastawienie wobec innych – rzeczywiste odsuwanie się bliskich pogłębia izolację – przekonanie, że prowadzę nieszczęśliwe życie
— błędy wychowawcze
— kłótnie konflikty w domu
— zawstydzanie dziecka jako metoda wychowania
— otwarte faworyzowanie rodzeństwa
— stawianie wygórowanych wymagań
— psychiczne znęcanie się, molestowanie seksualne – tzw. zły dotyk
Depresja częściej pojawia się u osób cierpiących z powodu chorób somatycznych: choroba wieńcowa, cukrzyca, stan po udarze mózgu, choroba nowotworowa, niedoczynność tarczycy a także w szczególnych okresach życia np. po porodzie, w menopauzie, a wieku podeszłym bywa mylona z otępieniem.
Leczenie depresji
….w zasadzie należy do psychiatry. Nie ma przeszkód jednak aby leczenie średnionasilonych, niepowikłanych zespołów depresyjnych należało do lekarzy rodzinnych.
Leki przeciwdepresyjne należy przyjmować ściśle według wskazań lekarskich. Przerywanie terapii może skutkować nieskutecznością leku po jego powtórnym włączeniu. Nie należy mieszać leków z alkoholem. Leczenie depresji powinno trwać 6-9 miesięcy od uzyskania poprawy; jest jednak ustalane indywidualnie. Leki przeciwdepresyjne działają po pewnym czasie od rozpoczęcia kuracji.
Psychoterapia
Najskuteczniejsza terapią w depresji jest psychoterapia poznawczo – behawioralna (CBT). Celem CBT jest:
– zmiana negatywnych wzorców myślowych
– zmiana destruktywnych zachowań (uległość, wycofywanie)
– uczenie się komunikacji (asertywność)
– poszukiwanie, rozwijanie mocnych stron
– trening rozwiązywania problemów
– regulowanie uczuć
Pomoc sobie w depresji
Depresja jest uleczalna.
Depresja jest chorobą; gdy chorujesz udajesz się do lekarza i przyjmujesz zapisane leki. Przychodzisz na kontrole. Lekarz prowadzący Cię bierze odpowiedzialność za Twoje leczenie – reszta zależy od Twojej współpracy z nim.
Alkohol nie jest lekarstwem na smutek. Z czasem pogłębi depresję albo popadniesz w uzależnienie.
Ważne decyzje odłóż na później.
© Danuta Byczyńska
Specjalista Psychiatra
