Cyklony tropikalne i tornada.

Cyklony tropikalne budzą strach. Są to potężne burze wirowe, przynoszące huraganowe wiatry i ulewne deszcze. Cały układ burzowy ma często około 800 kilometrów średnicy.

W jego wnętrzu wieje silny wiatr, a chmury przemieszczają się spiralnie w kierunku centrum, zwanego okiem cyklonu. W samym oku, którego średnica wynosi około 25 kilometrów, panuje bezwietrzna i bezchmurna pogoda, jednak w jego otoczeniu piętrzą się ogromne zwały gęstych chmur, z których spadają największe w całym obszarze cyklonu ulewy. Prędkość wiatru jest tam także największa.
Aby wichura uznana została za cyklon tropikalny, prędkość wiatru musi wynosić co najmniej 120 kilometrów na godzinę. Prędkości zanotowane wokół oka przekraczają 240 kilometrów na godzinę. Nic dziwnego, że zostawiają śmiertelne ofiary i ogromne zniszczenia.

Jakie szkody powodują cyklony?

Na niszczycielską moc nawiedzających ląd cyklonów tropikalnych składają się : siła wiatru, deszczu i wzburzonego morza. Silne wiatry wiejące wokół oka bez trudu wyrywają drzewa z korzeniami, zrywają dachy domów i wywracają samochody. Cyklon przynosi też zwykle ponad 150 milimetrów opadów, powodujących powodzie. Jeszcze groźniejszy jest wywołany przez cyklon sztorm. Na morzu tworzą się olbrzymie fale, które wlewają się daleko w głąb lądu, zmywając wszystko, co spotkają po drodze.
Szkody są szczególnie duże na niskich wybrzeżach. Wiele największych kataklizmów tego typu miało miejsce na gęsto zaludnionych wybrzeżach Zatoki Bengalskiej. Cyklon, który nawiedził Kalkutę ( India ) w roku 1737 spowodował śmierć 300 tys. osób, zaś liczba śmiertelnych ofiar cyklonu w Bangladeszu w roku 1970 osiągnęła 500 tys.

Gdzie tworzą się cyklony tropikalne?

Cyklony tropikalne tworzą się nad morzami, w wilgotnym, tropikalnym powietrzu, w jednym z dwóch stosunkowo wąskich stref położonych na północ i na południe od równika. Te, które nawiedzają Amerykę Północną, powstają nad Atlantykiem. Przez wiele dni przemieszczają się na zachód, w kierunku Morza Karaibskiego, nabierając stopniowo siły, po czym na ogół skręcają na północ, a następnie znikają.
Cyklony tworzące się na zachód od wybrzeży Meksyku są mniej niebezpieczne, ponieważ przemieszczają się zwykle nad Oceanem Spokojnym, nie zahaczając od lądy. W przeciwieństwie do nich tajfuny powstające nad zachodnim Pacyfikiem często wyrządzają duże szkody, nawiedzają gęsto zaludnione wybrzeża Filipin, Japonii i kontynentu azjatyckiego. Cyklony tropikalne mogą powstawać nad Oceanem Indyjskim. Część z nich kieruje się na północ, w stronę Madagaskaru i wschodniej Afryki. Cyklony znad Oceanu Indyjskiego i Pacyfiku noszą nazwę tajfunów.

Dlaczego tornada są groźne?

Gdy lej tornada dotknie powierzchni ziemi, pozostawia po sobie ścieżkę kompletnego zniszczenia. Posuwa się z hukiem przypominającym eskadrę odrzutowców i może wyrywać drzewa z korzeniami i burzyć całe budynki.
Tornado to wir wiatru wiejącego dookoła rdzenia, w którego wnętrzu ciśnienie jest bardzo niskie. Jest więc połączeniem silnego wiatru i niskiego ciśnienia atmosferycznego. Prędkość

– 2 –

wiatru wynosi przeciętnie około 320 kilometrów na godzinę, a czasem osiąga nawet 800 kilometrów na godzinę. Kawałki słomy porwane przez taki wiatr mogą przebijać deski i pnie drzew. Znany jest nawet przypadek przebicia deską blachy o grubości 1,5 centymetra.
Niskie ciśnienie sprawia, że budynki po prostu eksplodują. Przy przejściu tornada spadek ciśnienia atmosferycznego jest tak nagły, że powietrze rozszerza się gwałtownie i burzy ściany.
Bardzo niskie ciśnienie i silne prądy wstępujące są przyczyną niewiarygodnych wprost zdarzeń. Całe wagony kolejowe bywały podnoszone z szyn i rzucane nie opodal, a porwany przez tornado słoik z marynowanymi jarzynami przeleciał 40 kilometrów w powietrzu i wylądował nieuszkodzony.

Gdzie mogą tworzyć się tornada?

Cyklony tropikalne tworzą się nad morzami, natomiast tornada – nad lądem. Zdarzają się one od czasu do czasu w różnych regionach na całym świecie, lecz szczególnie często występują wiosną i wczesnym latem na środkowych równinach Stanów Zjednoczonych. Rocznie w USA pojawia się ich 600 do 700. Najczęściej nawiedzany przez nie rejon to szeroki pas ciągnący się od Teksasu ku północy przez Oklahomę i Kansas.

Jak powstają tornada?

Naukowcy nie wiedzą dokładnie, jak powstają tornada, wiadomo jedynie, że są związane z chmurami burzowymi. Mogą się tworzyć wtedy, gdy masa ciepłego i wilgotnego powietrza, przemieszczająca się od Zatoki Meksykańskiej ku północy, zostanie uwięziona pod zimnym i ciężkim powietrzem, pochodzącym z północy. Powstaje wówczas strefa turbulencji, w której tworzą się chmury i rozwijają burze. Efektem bywa powstanie gwałtownego wiru wznoszącego się powietrza, czyli właśnie tornada.
Z podstawy chmury zwisa najpierw jedynie zaokrąglona wypustka, która stopniowo się wydłuża i wreszcie dotyka ziemi. Między ziemią a chmurą tworzy się słup gwałtownych, wirujących wiatrów. Początkowo jest on biały od skraplającej się wilgoci, ale z miarę wsysania kurzu i różnych przedmiotów ciemnieje, aż stanie się czarny.

Jak długo trwa tornado?

Tornado kończy się na ogół po upływie godziny, choć były takie, które trwały wiele godzin. Ścieżka zniszczeń ma najczęściej szerokość około 300 metrów i długość do 26 kilometrów, ale w 1917 roku tornado zostawiło 470- kilometrowy pas zniszczenia.

www.ecoportal.com.pl, Paweł Wiśniewski