Czy rośliny strączkowe przyczyniają się do ekologicznego rozwoju rolnictwa?

Czym charakteryzuje się rolnictwo ekologiczne? 

Uogólniając jest ono połączeniem bezpiecznych dla środowiska przyrodniczego praktyk rolniczych z wytworzeniem żywności pozbawionej zanieczyszczeń (np. potencjalnie toksycznych pierwiastków śladowych, pozostałości środków ochrony roślin), a przy tym spełnia wymagania konsumentów.

Sprzedaż oraz konsumpcja żywności ekologicznej, która w naszym przekonaniu zawiera więcej witamin, minerałów i inne cenne składniki niż produkty otrzymane w  powszechny sposób, stale wzrasta. Na potwierdzenie powyższych informacji wskazują wyniki wybranych badań naukowych, które przedstawiają wyższe zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych, witamin i niektórych mikroelementów w produktach ekologicznych oraz niższe zawartości azotanów i pozostałości pestycydów w porównaniu do żywności produkowanej w sposób tradycyjny.

W nawiązaniu do powyższego obserwujemy prężnie rozwijający się trend prośrodowiskowy w rolnictwie, w który idealnie wpisują się rośliny strączkowe. Państwa zachodnie a w szczególności Stany Zjednoczone zajmują się powszechnie uprawą roślin z rodziny bobowatych, ponieważ doskonale zdają sobie sprawę z korzystnego wpływu produkcji pełnowartościowego białka z roślin. Wciąż poszukujemy i staramy się pozyskać inne źródła białka, które w naszym przekonaniu mogą być cenniejsze od tych które pozyskujemy ze zwierząt.

Wiedząc o tym, polscy rolnicy wciąż nie są przekonani o zasadności uprawy roślin strączkowych.

Nadal obserwujemy tendencję wzrostową związaną z uprawą zbóż. Jest to związane z wyższym popytem oraz wyższą ceną za tonę uprawianego zboża. Jednak uprawa monokultury przyczynia się do zaburzania struktury gleby i jej zakwaszenia a co za tym idzie masowego rozwoju grzybów, patogenów które uwielbiają środowisko kwasowe. Wtedy na ratunek przychodzą rośliny strączkowe, które polepszają strukturę gleby poprzez silnie rozwinięty system korzeniowy oraz wiążą azot atmosferyczny dzięki czemu nie jest konieczne nawożenie gleby azotem. Przyjrzyjmy się bliżej uprawie soi (Glycine max), która w dużych ilościach jest uprawiana za naszą zachodnią granicą. W Polsce ten trend nie potrafi się jeszcze utrzymać, ponieważ wysoki procent rolników uważa, że jest zbyt niska rentowność w stosunku do uprawianego rzepaku (około 2200 zł/t), pszenicy i kukurydzy.

Wartość ich za tonę jest dużo wyższa w porównaniu do ceny za tonę uprawianej soi (około 1700 zł/t), czy też innych roślin strączkowych. Ponadto w przekonaniu polskich rolników uprawa soi wiąże się z pewnym ryzykiem związanym z odchwaszczaniem. W kraju nie ma zarejestrowanych środków ochrony roślin.

Rolnicy, którzy decydują się na uprawę soi są zmuszeni do eksperymentowania na własną rękę.

Pomimo, że coraz więcej firm produkujących nasiona soi wychodzi temu problemowi naprzeciw i produkuje odmiany, które są proste w uprawie oraz dają wysokie plony to właściciele gospodarstw mają mieszane uczucia co do zasadności jej uprawy. Kolejną obawą jest wrażliwość soi na pogodę. Odnotowuje się spadki plonu w trakcie suszy. Rozwiązaniem, dla tego problemu może być zainstalowanie deszczowni, która wydaje się być strzałem w dziesiątkę w okresie długotrwałej suszy.

A co rolnicy mogą zyskać, jeśli zdecydują się na uprawę soi? Gospodarstwa, które dodatkowo zajmują się chowem zwierząt mogą dostarczyć im z własnych upraw cenne źródło białka i tłuszczu. Kolejno zalecane jest, aby stosować płodozmian zbóż wraz z roślinami strączkowymi. Jest to podyktowane tym, że należy poprawić strukturę gleby oraz po zbiorze soi pozostają resztki pożniwne, które mają bardzo dobre oddziaływanie na rośliny następcze. Należy również podkreślić aspekt ekologiczny i ekonomiczny do których należą niskie koszty produkcji polowej, brak wymagań intensywnej ochrony i wysokiego nawożenia azotem, uprawa i zbiór możliwy bez użycia specjalistycznego sprzętu.

Dodatkowym atutem są dopłaty do roślin wysokobiałkowych, ich pula została zwiększona od 2017 roku.

W odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule uprawa roślin strączkowych przyczynia się do rozwoju rolnictwa ekologicznego, poprzez poprawę fizyczną i biologiczną struktury gleby, ograniczenie stosowania środków ochrony roślin oraz specjalistycznych maszyn, których wydzieliny paliwowe mogą negatywnie wpływać na ekosystem glebowy. Ponadto rośliny strączkowe wykazują właściwości prozdrowotne.

Dlatego też, zachęcam młodych rolników i nie tylko do wydzielenia części ziemi rolnej na uprawę roślin z rodziny bobowatych.

mgr Anna Bluszcz
Katedra Mikrobiologii Ogólnej i Środowiskowej
Wydział Rolnictwa i Bioinżynierii
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu