ESCO – na czym to polega?

W wielu dyskusjach dotyczących efektywności energetycznej pada hasło ESCO. Nie wiemy dokładnie, co się za nim kryje. Aby przybliżyć naszym czytelnikom sposób i formę działania ESCO, Agnieszka Tomaszewska z Instytutu na rzecz Ekorozwoju przeprowadziła wywiad z Johnem Thorpem, dyrektorem zarządzającym firmy typu ESCO, która realizuje projekty na rzecz władz lokalnych w jednym z miast Wielkiej Brytanii.

Agnieszka Tomaszewska: 8 marca br. Komisja Europejska opublikowała „Plan efektywności energetycznej 2011”. Według jednego z zawartych w nim zaleceń kraje członkowskie Unii Europejskiej powinny bardziej aktywnie promować przedsiębiorstwa usług energetycznych (ang. energy service company – ESCO) na swoich rynkach, ułatwiając w ten sposób osiągnięcie celów w zakresie efektywności energetycznej (wynikających z pakietu energetyczno-klimatycznego 2020). W Polsce istnieje ogromne zapotrzebowanie na firmy i usługi typu ESCO. Jednakże z różnych względów są one praktycznie nieobecne na naszym rynku. Spowodowane jest to głównie brakiem wiedzy na temat systemu i form działania ESCO oraz tego, jak mogą się one przyczynić do osiągnięcia celów redukcji gazów cieplarnianych. Jest pan dyrektorem zarządzającym firmy typu ESCO w Wielkiej Brytanii. Czy mógłby pan wyjaśnić naszym czytelnikom, czym dokładnie się pan zajmuje?

John Thorp: Jako dyrektor zarządzający grupą, odgrywam ważną rolę w całym systemie. We współpracy z radą miasta Woking (która jest naszym udziałowcem) ustalam ogólne cele korporacyjne i opracowuję plan ich osiągnięcia poprzez odpowiednie ukierunkowywanie biznesu, w tym za pomocą odpowiednich polityk i strategii. Jestem również odpowiedzialny za koordynowanie wszystkich działań operacyjnych prowadzonych przez podlegających mi kierowników wyższego szczebla. Staram się motywować i zachęcać pracowników do partycypacji, rozwiązywać problemy i ułatwiać komunikację. Muszę być optymistyczny i zaradny, w nieprzewidzianych sytuacjach szybko proponować alternatywny plan działania i nigdy nie przyznawać się do porażki. Jestem w stałym kontakcie z najważniejszymi klientami. Odpowiadam za stworzenie odpowiedniej struktury organizacyjnej, wspierającej strategie korporacyjne i ułatwiającej koordynację działań. Muszę również pilnować, aby przyjęta strategia była realizowana. W tym celu opracowuję odpowiednie systemy kontroli budżetu i osiągnięć.

6MW instalacja CHP w Milton Keynes

Od jak dawna istnieją w Wielkiej Brytanii firmy typu ESCO i jak powstały? Czy do ich utworzenia potrzebne było specjalne prawo?

Zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i w innych krajach istnieje niewiele firm typu ESCO, jednak ich zakładanie nie wymaga żadnych specjalnych norm prawnych. Większość przedsiębiorstw, które określają się mianem ESCO tak naprawdę realizuje po prostu umowy na usługi energetyczne. Oznacza to, że w oparciu o umowę handlową, realizują wszystkie wyjściowe założenia ESCO, jednak uzyskane oszczędności nie są inwestowane ponownie.

Firmy typu ESCO działające obecnie dzieli się zazwyczaj na trzy następujące grupy:

* firmy oferujące umowy o zarządzanie energią (contract energy management – CEM),
* firmy oferujące usługi z zakresu kogeneracji (combined heat and power – CHP),
* firmy oferujące zarządzanie budynkami (facility management – FM).

Instalacja ESCO w Wielkiej Brytanii

Firmy oferujące zarządzanie budynkami, zajmują się zużyciem energii i wody przez klienta, usługami utrzymania czystości, itp. Jeśli chodzi o CEM i CHP, zazwyczaj obecne są dwa elementy: umowy finansowe dotyczące inwestycji i zapewnienie usług technicznych w zakresie zarządzania energią budynku lub procesu.

Prawdziwe ESCO to przedsiębiorstwo handlowe zapewniające szeroki wachlarz kompleksowych rozwiązań energetycznych, w tym planowanie i wdrażanie projektów oszczędzania energii, poszanowania energii, infrastruktury energetycznej, wytwarzania mocy oraz dostarczania energii. Ponadto wykonuje ono dogłębne analizy własności, planów i rozwiązań efektywnych energetycznie, instaluje wymagane elementy i utrzymuje system, aby zapewnić oszczędność energii. Następnie ESCO powinno ponownie zainwestować uzyskane oszczędności, aby zapewnić dalsze redukcje zużycia energii.

Instalacja ESCO w Wielkiej Brytanii

Jakie były lub nadal są najistotniejsze przeszkody dla ESCO na rynku? Czy rząd Wielkiej Brytanii pomógł je przezwyciężyć? Jeśli tak, to w jaki sposób?

Działalność na rzecz oszczędzania energii prowadzona przez ESCO musi przynieść oszczędności, które wystarczą aby pokryć zwrot kosztów ESCO i równocześnie zachować atrakcyjność w oczach potencjalnego klienta. W dużych przedsiębiorstwach zużycie energii może stanowić jedynie 1-2% obrotów. Środki służące zwiększeniu oszczędności energii stanowią zazwyczaj niewielką część działalności ESCO. Podstawę stanowi zarządzanie i zapewnienie odpowiedniego wyposażenia, podczas gdy planowanie, instalacja, monitoring i zarządzanie ryzykiem stanowią raczej element kosztów projektu i nie są otwarcie finansowane z oszczędności. Przy tak niskich oszczędnościach dla potencjalnych klientów brak jest wystarczającej motywacji dla przedsiębiorstw do aktywnego wdrażania programów lub, tak długo jak ceny energii elektrycznej pozostają wystarczająco niskie w porównaniu do cen gazu, niewiele możliwości dla ESCO, żeby oferować wysokie krótkoterminowe zyski z inwestycji.

Zdaniem niektórych ekspertów, firmy typu ESCO mają tendencję do inwestowania w projekty o wysokiej wewnętrznej stopie zwrotu (internal rate of return – IRR), ale niekoniecznie ambitnych celach. Jak by to pan skomentował?

Większość klientów ESCO (zwłaszcza jeśli są to przedsiębiorstwa handlowe) oczekuje dwuletniego zwrotu z inwestycji i/lub IRR wyższej niż ważony koszt kapitału przedsiębiorstwa. Oznacza to, że obecnie wymaga się, aby IRR przekraczała 5-8%. Bardzo niewiele odnawialnych lub zrównoważonych inwestycji ma szansę przekroczyć ten próg (zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, że tak jak powiedzieliśmy wcześniej, koszty paliwa wliczane są do obrotów firmy). W związku z tym, najbardziej prawdopodobne inwestycje obejmują:

* zachowawcze lub mało ambitne projekty wymiany sprzętu na bardziej efektywny ale podobny, co nie wymaga przeprowadzania znaczących zmian w systemie mechanicznym i elektronicznym;
* rozwiązania z zakresu efektywności energetycznej nie narażające na duże wydatki (low-cost).

Rozumiem, że ESCO wiąże się z pewnym rodzajem partnerstwa publiczno-prywatnego (ang. Public Private Partnership – PPP). Czy łatwo jest współpracować w ten sposób? Co liczy się najbardziej – zaufanie, zachęty finansowe, czy też coś innego?

Mogę jedynie wypowiedzieć się na podstawie własnych doświadczeń ze współpracy jako ESCO między Thameswey i Xergi A/S, duńską firmą z branży CHP. Thameswey odpowiada za finanse, a Xergi za fachową wiedzę potrzebną do zaprojektowania, instalacji i obsługi CHP o dużej skali w ramach ESCO. W przypadku Thameswey (partnera publicznego) całe ryzyko finansowe/biznesowe spada na Thameswey, zatem zaufanie jest niezwykle istotne. Partner z sektora prywatnego zapewnia przeważnie (również i w tym przypadku) długoterminowy, zyskowny kontrakt. Najczęściej spotykaną formą PPP w Wielkiej Brytanii jest prywatna inicjatywa finansowa (ang. Private Finance Initiative – PFI). Sposób w jaki się ją obecnie wdraża, jest jednak zdecydowanie niepopularny!

Jakie są pańskie doświadczenia jeśli chodzi o prowadzenie projektów służących poprawie efektywności energetycznej w imieniu sektora publicznego? Co pana zdaniem decyduje o powodzeniu takich projektów?

Thameswey, jako spółka całkowicie zależna od lokalnej rady, ma swoje niewątpliwe zalety:

* przedsięwzięcia z zakresu realizacji inicjatyw rady w oparciu o strategię ds. zmian klimatu;
* dostęp do krótko- i średnioterminowych programów finansowania handlu połączonych z długoterminowymi pożyczkami oraz inwestycjami kapitałowymi dla udziałowców, co w rezultacie daje niższy ważony koszt kapitału i możliwość inwestowania w ambitne projekty o okresie zwrotu inwestycji 25-50 lat;
* kalkulacje zwrotu inwestycji liczone w środkach pieniężnych, CO2 lub zaoszczędzonym zużyciu energii.

Skuteczne projekty służące poprawie efektywności energetycznej obejmują innowacyjne rozwiązania na dużą lub małą skalę, przynoszą długoterminowe zyski jak największej liczbie osób, a równocześnie wpływają na przyjęty sposób postępowania w celu osiągnięcia większych korzyści.

Instalacja ESCO w Wielkiej Brytanii

Z którego projektu na rzecz poprawy efektywności energetycznej jest pan, jako przedstawiciel firmy ESCO, szczególnie dumny?

Thameswey Limited.

Gdzie polscy eksperci mogą znaleźć więcej informacji na temat pańskich dotychczasowych osiągnięć?

www.thamesweyenergy.co.uk

Dziękuję za rozmowę.

Wywiad przeprowadzony drogą elektroniczną 3 kwietnia 2011.

***
John Thorp jest dyrektorem zarządzającym grupy Thameswey. Thameswey to firma świadcząca usługi energetyczne i środowiskowe, całkowicie zależna od rady miasta Woking, która realizuje wspólne przedsięwzięcia ukierunkowane na przeciwdziałanie i adaptację do skutków zmian klimatu. Grupa Thameswey koncentruje się głównie na promocji i przygotowywaniu projektów zwiększających wykorzystanie zrównoważonej energii, przeciwdziałających ubóstwu energetycznemu, ograniczających produkcję ścieków i promocję zrównoważonego transportu; zarówno na terenie, jak i poza Woking. Utworzona w 1999 roku Thameswey została uznana za lidera jeśli chodzi o finansowanie i zarządzanie elektrociepłowniami dostarczającymi niskoemisyjną elektryczność i ciepło lokalnym społecznościom.

W przeszłości John Thorp był prezesem Międzynarodowego Towarzystwa Energetyki Solarnej (International Solar Energy Society – UK-ISES). Jest dyplomowanym biologiem, członkiem Instytutu Biologii, należy również do Instytutu Energetyki i Królewskiego Towarzystwa Sztuk Pięknych.

Agnieszka Tomaszewska, Instytut na rzecz Ekorozwoju
dla ChronmyKlimat.pl