Najpopularniejsze rasy pszczół miodnych w Polsce

W Polsce od lat dużą popularnością cieszy się kilka ras pszczół. Chodzi o rasy: środkowoeuropejską, kaukaską i kraińską. Jeśli zastanawiacie się jaka rasa pszczół będzie najlepszym wyborem dla początkującego pszczelarza lub jak ją dopasować do pożytków, to zachęcamy do zapoznania się z tym artykułem.

Pszczoła miodna oraz pojęcie ras i linii

Pszczoła miodna, czyli pszczoła miodna właściwa – Apis mellifera to gatunek owada błonoskrzydłowego z rodziny pszczołowatych. Dzieli się on na gatunki, w których obrębie można wyróżnić co najmniej 25 podgatunków oraz ras geograficznych. W Polsce do najpopularniejszych należą: rasa środkowoeuropejska, kaukaska oraz kraińska.
Często osoby zajmujące się pszczelarstwem bazują na rasie włoskiej, czyli pszczołach, które łączą w sobie cechy kilku ras. Hodowlą na poziomie krajowym kieruje KCHZ, czyli Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt. Dawniej podlegała ona rejonizacji. Teraz każdy pszczelarz może wybrać dowolną rasę pszczół.

Warto także wspomnieć o mieszańcach międzyrasowych. Od lat prowadzi się prace hodowlane, które mają wyselekcjonować pszczoły łagodne, odporne na choroby oraz o niskiej skłonności do rójek, które jednocześnie wyróżniają się wydajnością.

Z krzyżowaniem się pszczół wiąże się pojęcie heterozji. Polega ona na tym, że różne cechy rodziców łączą się u potomstwa pierwszego pokolenia, skutkując zwiększeniem wydajności miodnej i woskowej nawet o 155-182%. Wzrost siły rodziny zachodzi głównie w pierwszym pokoleniu (przykładowo potomstwo pszczoły środkowoeuropejskiej i kaukaskiej), w drugim te cechy zaczynają zanikać, a w trzecim dochodzi do spadku wydajności, co jest przestrogą dla pszczelarzy, którzy chcą w sposób niekontrolowany wprowadzać obcy materiał genetyczny do swoich hodowli.
Rozwiązaniem bezpiecznym jest krzyżowanie pszczoły miodnej w obrębie jednej rasy, ale z różnych linii – wtedy również zachodzi zjawisko heterozji, a kolejne pokolenia nie odczuwają spadku wydajności. Trzeba jednak pamiętać o tym, że długotrwałe kojarzenia w pokrewieństwie mogą doprowadzić do osłabienia rodzin – matki powinny być unasienniane w obcych pasiekach.

Charakterystyka ras pszczół miodnych

• Rasa środkowoeuropejska – Apis mellifera mellifera L.

Pszczoła środkowoeuropejska pojawia się na terenach nizinnych Europy od Alp, Karpat i Sudetów aż po południowe krańce Skandynawii. Rasa ta cechuje się krępą budową ciała i ciemnym owłosieniem. Długość języczka wynosi 5,9-6,3 mm. Hodowla tych pszczół jest prowadzona zachowawczo, mając na celu ochronę dziedzictwa genetycznego zasobów przyrodniczych. Pszczoła środkowoeuropejska to prawdziwe wyzwanie dla zaawansowanego pszczelarza, gdyż wywodzi się od dzikich pszczół, ma niełatwy charakter i jest bardzo wytrzymała na chłody.
W Polsce aż do lat 60. XX wieku rasa środkowoeuropejska stanowiła 80% pszczół hodowlanych. Rodziny tej rasy mają średnią siłę – największą w połowie lata. Do zimowli przystępują silne, a matki czerwią się dobrze, składając do 2000 jajeczek. Pszczoła środkowoeuropejska jest dobrym wyborem na pożytki późne. Sprawdzi się ona w długotrwałych pożytkach, np. roślin jednego gatunku.

Znane linie hodowlane pszczoły środkowoeuropejskiej w Polsce to:

• Asta,
• Kampinoska,
• Północna,
• Norweska.

Rasa kaukaska

W Polsce pojawiła się dopiero w połowie XX wieku. Pszczoły tej rasy można rozpoznać po ciemnym ubarwieniu z jaśniejszymi włoskami i niewielkim rozmiarze. Mają za to najdłuższy język z ras hodowlanych, który sięga do 7,2-7,4 mm. Dzięki temu pszczoła ta świetnie sobie radzi z zapylaniem trudno dostępnych kwiatów.
Wydajność matek w czerwiu wynosi 1100-1500 jaj dziennie, co nie jest dużą liczbą w porównaniu z innymi gatunkami żyjącymi w Polsce. Rasa ta nadaje się do pożytków późnych ze względu na rozwój rodzin wiosną.

Znane w Polsce linie pszczoły kaukaskiej to:

• KBrz,
• Woźnica,
• KPW,
• Pb,
• PwK,
• W,
• M,
• KP,
• Puławska.

Rasa kraińska – Apis mellifera carnica L.

Doskonale sprawdzi się dla początkującego pszczelarza. Rasa ta wywodzi się z Austrii, a w Polsce pojawiła się w połowie XIX wieku. Można ją rozpoznać po ciemnoszarym ubarwieniu, wydłużonych odnóżach i smukłym odwłoku. Długość języczka wynosi 6,4-6,8 mm. Pszczoła kraińska intensywnie rozwija się wiosną, zwalnia w drugiej części sezonu, nierzadko zachodzi konieczność podkarmiania. Pszczelarz, który zastanawia się, jaka rasa pszczół będzie idealna na pożytki wczesne, powinien zainteresować się właśnie pszczołą kraińską.
W Polsce zarejestrowanych jest kilkadziesiąt linii hodowlanych tej pszczoły. Dzięki popularności znacznie ograniczono wady tej rasy takie jak przedłużenie rozwoju rodziny do kalendarzowego lata czy zmniejszenie rojliwości.

Popularne linie hodowlane to m.in.:

• Podgórska,
• Beskidzka,
• Dobra,
• Kujawska,
• Kortówka,
• Alpejka.

Inne, znane w Polsce rasy pszczół

Często w Polsce hoduje się pszczołę włoską oraz pszczoły Buckfast. Wprawdzie nie dorównują one popularnością trzem powyżej wymienionym rasom, ale warto poznać ich podstawowe cechy.
Pszczoła włoska jest hodowana od XIX wieku. To pszczoła dużych rozmiarów, charakteryzująca się jasnym ubarwieniem. Jest łagodna i mało rojliwa, dość odporna na choroby, tworzy rodziny silne i dobrze radzące sobie z wędrówkami. Mimo to, ze względu na nasze warunki klimatyczne, nie jest ona tak wytrzymała i wydajna, gdy brakuje pożytków lub zima jest długa.

Pszczoła Buckfast to utrwalone pod kątem genetycznym mieszańce międzyrasowe. Nazwa tej rasy pochodzi z angielskiego opactwa, gdzie został opracowany sposób hodowli tych pszczół przez zakonnika zwanego Bratem Adamem. Pszczoła miodna tej rasy to obecnie skrzyżowanie 7 innych ras pszczół. Jej największymi zaletami są: niska rojliwość, łagodność, dobre znoszenie zimowli. Trzeba tylko być uważnym w stosunku do matek, gdyż obficie czerwią.

Łagodne rasy pszczół najchętniej wybierane

Nie ma jednej, dobrej odpowiedzi na pytanie, jaka rasa pszczół będzie najbardziej odpowiednia. Wysoko cenione są rasy łagodne, pracowite i mało rojliwe, ale nie sprawdzają się one zawsze i w każdym terenie. Rasę, a nawet linię trzeba dopasować do swoich umiejętności, pożytków czy planów rozwoju. Dzięki temu można osiągnąć przyjemność i satysfakcję z hodowli pszczół.

Hodowlę pszczół ułatwi dobrze dobrany sprzęt i akcesoria pszczelarskie. Wszystkie można nabyć na stronie przedsiębiorstwa pszczelarskiego Łysoń, w tym np.: ule Dadanta czy ule Langstroth.