Szkoła Leśna na Barbarce

Człowiek, środowisko, integracja – tworzenie sieci „zielonych szkół”
Dobiegł już końca prowadzony w latach 2008-2010 projekt „Człowiek, środowisko, integracja”.

Polegał na promowaniu i wprowadzeniu w życie zasad zrównoważonego rozwoju oraz podniesieniu poziomu edukacji ekologicznej poprzez zaangażowanie uczniów i nauczycieli w tworzenie sieci „zielonych szkół”. Wnioskodawcą projektu była Gmina Miasta Toruń, a dotacje pochodziły z Mechanizmu Finansowego EOG. Program, którego wykonawcą było Toruńskie Stowarzyszenie Ekologiczne „Tilia”, a koordynatorem Szkoła Leśna na Barbarce w Toruniu, obejmował przeprowadzenie cyklu zajęć przyrodniczo-ekologicznych, warsztatów, kampanii („Posadź drzewo dla przyszłych pokoleń”, „Światowy Dzień Ochrony Środowiska”, imprez z serii „Żyjmy zdrowo na sportowo”: rajdu rowerowego, biegu przełajowego, biegu narciarskiego, kampanii „Sprzątanie Świata”, czy „Grzybobranie na polanie”) oraz konkursów, m.in. na komiks „Historie Leśne”. Jedno- oraz kilkudniowe bezpłatne zajęcia o tematyce ekologiczno-przyrodniczej, historycznej i artystycznej odbywały się na terenie Szkoły Leśnej na Barbarce. Dzięki dotacji z oferty mogło skorzysta 145 placówek oświatowych z terenu województwa kujawsko-pomorskiego. W zajęciach wzięło udział ponad 32 000 uczniów, a ze Szkołą podjęło współpracę aż 268 nauczycieli-koordynatorów szkolnych projektów.
Zachęcona tak wielkim sukcesem Szkoła Leśna na Barbarce w 2009 roku podjęła działania mające na celu powiększenie sieci „zielonych szkół” o placówki z kolejnych województw: warmińsko-mazurskiego, wielkopolskiego oraz łódzkiego. Powstał nowy projekt, który jako, że wyrósł na bazie doświadczeń wcześniejszego, nosi nazwę „Człowiek, środowisko, integracja – tworzenie sieci „zielonych szkół”. Tym razem dotacje pochodzą z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Program objęli swoim patronatem: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Kuratorium Oświaty w Bydgoszczy i Olsztynie, Kuratorium Oświaty w Poznaniu oraz Kuratorium Oświaty w Łodzi. W terminie od 1 października do 31 grudnia 2010 roku na terenie Szkoły na Barbarce realizowane są zajęcia, w sumie 725 wykładów dla 208 grup uczniów z czterech wyżej wymienionych województw. Poza tym 26 września odbędzie się impreza plenerowa „Grzybobranie na polanie”. Na rozstrzygnięcie czeka również konkurs na komiks „Historie Leśne”.
Miejscem koordynacji i administracji projektu nadal pozostaje Szkoła Leśna na Barbarce, gdzie znajduje się baza dydaktyczno-noclegowa. Sam ośrodek stanowi centrum szeroko rozumianej edukacji ekologicznej dla dzieci i młodzieży oraz dorosłych. Został założony w 2004 roku na mocy umowy zawartej pomiędzy Prezydentem Miasta Torunia a Toruńskim Stowarzyszeniem Ekologicznym „Tilia”, organizacją pozarządową powstałą w 1995 roku, od roku 2004 posiadającą status pożytku publicznego. Zadanie prowadzenia i realizowania programu Szkoły Leśnej zostało powierzone Stowarzyszeniu w drodze konkursu. TSE „Tilia” na podstawie odrębnej umowy użycza od Gminy Toruń tereny o powierzchni 3,8 ha, które określane są mianem Osady Leśnej Barbarka. Oferta Szkoły ma charakter interdyscyplinarny – łączy w sobie rozwijanie świadomości ekologicznej, historycznej, patriotycznej i duchowej pod wpływem bliskiego kontaktu z przyrodą. Uczestnicy zajęć realizowanych w lesie poznają zarówno faunę i florę regionu, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków chronionych, jak i zasady gospodarki leśnej. Oferta tematyczna jest sukcesywnie rozwijana i przygotowywana przez wykwalifikowana kadrę. Na terenie Osady wytyczono dwie ścieżki dydaktyczne: „Drzewa i krzewy Barbarki” oraz „Ja i środowisko”, natomiast poza jej obrębem cztery: „Powrót do pierwotnego lasu”, „Krajobraz minionego stulecia”, „Mozaika przyrody” oraz „Warownia nad Doliną Wisły”. W pobliżu Osady usytuowany jest rezerwat przyrody Las Piwnicki wraz z Obserwatorium Astronomicznym z Piwnicach. Program nauczania w Szkole oparty jest na bezpośrednim kontakcie uczniów z przyrodą, co stymuluje ich do świadomej obserwacji i przyjęcia postawy badacza. Uzupełnieniem ścieżek są karty pracy, prezentacje multimedialne, filmy oraz gry edukacyjne dostosowane do wieku uczestników. Poprzez bezpośrednią obserwację, pracę w zespole oraz zabawę, dzieci poznają zasady funkcjonowania ekosystemów lądowych, w tym leśnych oraz wodnych, zagadnienia dotyczące ochrony przyrody, zagrożeń oraz metod przeciwdziałania.
Na co dzień Szkoła Leśna na Barbarce organizuje zajęcia przyrodniczo-ekologiczne wraz z pobytami dwu- i trzydniowymi oraz imprezy otwarte o podobnym charakterze. Do dyspozycji odwiedzających pozostaje baza noclegowa z 70 miejscami wraz z salą konferencyjną na 110 osób. Dzięki temu w ramach programu mogą odbywać się kilkudniowe wizyty w Szkole Leśnej. W czasie dłuższych pobytów uczestnicy „zielonej szkoły” mogą skorzystać z zajęć edukacyjnych, warsztatów plastycznych, spotkań integracyjnych i różnych form aktywności, np. zajęć sportowych czy wspinaczki w parku linowym. Zajęcia trwają od 2 do 5 godzin lekcyjnych z uwzględnieniem odpoczynku i rekreacji. Podzielone są na kilka bloków tematycznych (flora i fauna, ekologia, ochrona środowiska, integracja i rekreacja oraz kultura i historia regionu), dostosowanych do pory roku i wieku uczestników. Oferta skierowana jest do uczniów szkół podstawowych, gimnazjów oraz szkół średnich i stanowi istotne uzupełnienie zajęć szkolnych, które w swojej podstawie programowej mają organizowanie zajęć terenowych. Ważnym punktem Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 marca 2009 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych z dnia 12 lutego 2001 r. (Dz.U. Nr 15, poz. 142, z późn. zm.) oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego (Dz.U. nr 61 z dn. 19.06.2001 r. poz. 625) są właśnie: prowadzenie ciekawych projektów ekologicznych oraz organizowanie wyjazdów edukacyjnych, na których mogą być realizowane w systemie blokowym treści ekologiczne. Dodatkowo na Barbarce dla uczniów organizuje się też ogniska oraz przejazdy bryczką. Wszelkie informacje o projektach i działalności Szkole Leśnej można znaleźć na stronie www.szkola-lesna.torun.pl.
Celem projektu „Człowiek, środowisko, integracja – tworzenie sieci „zielonych szkół” jest wspieranie działań mających na celu zwiększenie zaangażowania społecznego oraz poziomu odpowiedzialności indywidualnej w kwestii ochrony środowiska, kształtowanie odpowiednich postaw wobec wykorzystania zasobów przyrody ożywionej i nieożywionej, wskazanie rozsądnych sposobów korzystania z tych zasobów zapewniające zrównoważony rozwój, rozwijanie wśród dzieci, młodzieży i dorosłych zamiłowań przyrodniczych oraz wrażliwości na potrzeby środowiska naturalnego, a także rozbudzenie w nich ciekawości świata.
Na tym polegają założenia edukacji ekologicznej, która pojmowana jest jako koncepcja kształcenia i wychowywania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „Myśleć globalnie – działać lokalnie”. Szczególnym wyrazem tej idei było ogłoszenie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 1 marca 2005 roku Dekady Edukacji na rzecz Zrównoważonego Rozwoju (2005-2014). Celem Dekady jest wspieranie działań promujących zrównoważony rozwój społeczny, gospodarczy i ekologiczny. Stanowi ona okazję do dokonania postępu w zakresie rozwoju człowieka oraz poprawy jakości kształcenia jako kluczowego czynnika przemian. Ideą Edukacji na rzecz Zrównoważonego Rozwoju jest dążenie do osiągnięcia równowagi pomiędzy społecznym i ekonomicznym dobrem oraz kulturą, tradycją i ochroną zasobów naturalnych Ziemi. Tak rozumiana Edukacja podkreśla potrzebę respektowania godności ludzkiej, poszanowania różnorodności, ochrony środowiska i zasobów naszej planety.