Zanieczyszczenia powietrza – jak powstają i co warto o nich wiedzieć?

Stan powietrza w Polsce ulega powolnej, aczkolwiek systematycznej poprawie.  Nie zmienia to jednak faktu, że permanentne przekraczanie stężenia pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu w znacznym stopniu odbija się na kondycji naszego zdrowia.

 

Podobnie jak ozonu, który jest silnym utleniaczem fotochemicznym, wywołującym problemy zdrowotne oraz niszczącym uprawy rolne.

Szczególnie niebezpieczny dla życia i zdrowia ludzi jest pył zawieszony PM10 oraz PM2,5 – jego wpływ w dużej mierze zależy od ilości cząstek zatrzymanych w układzie oddechowym. Zdecydowanie groźniejszy jest pył PM2,5, ponieważ jego bardzo niewielkie cząsteczki są w stanie przeniknąć znacznie głębiej do płuc.

Źródła zanieczyszczeń powietrza

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), zanieczyszczenie powietrza definiuje jako takie, które negatywnie wpływa na zdrowie człowieka oraz kondycję roślin i zwierząt, a także na całe środowisko.

Zanieczyszczenia powietrza można podzielić na gazowe i pyłowe, do najważniejszych z nich należą:

• pyły węglowe,
• ozon troposferyczny,
• dwutlenek siarki,
• tlenek węgla,
• ołów,
• tlenki azotu,
• dwutlenek węgla,
• pyły zawieszone.

Jako źródła powstawania zanieczyszczenia powietrza najczęściej podawane są:

• wzrost liczby ludności,
• transport,
• industrializacja,
• przemysł energetyczny.

Zanieczyszczenie powietrza jest bardzo niebezpieczne ze względu na jego dużą mobilność – z pomocą wiatru może skazić bardzo duży obszar w krótkim czasie.

Ten rodzaj zanieczyszczeń jest wchłaniany do organizmu człowieka w czasie oddychania. Dlatego też szkodliwe substancje, największą szkodę wyrządzają w układzie oddechowym. Nie bez znaczenia jest również wpływ zanieczyszczeń powietrza na środowisko – w dużym stopniu upośledzają procesy fotosyntezy. Przyczyniają się również do wtórnego skażenia gleby oraz wód.

 

Skutki zanieczyszczenia powietrza

Według WHO rocznie, w całej Europie, zanieczyszczenia powietrza doprowadzają do około 600 tysięcy przedwczesnych zgonów.

Zanieczyszczenia powietrza przyczyniają się również do powstawania:

• smogu,
• dziury ozonowej,
• kwaśnych deszczy,
• odorów,
• efektu cieplarnianego.

Smog

Smog jest zanieczyszczeniem powietrza, które zawiera ogromne stężenie toksycznych gazów oraz pyłów. Widoczny jest szczególnie w miastach z niedrożnymi tunelami powietrznymi oraz w tych umiejscowionych w nieckach.

Przyczynia się do powstawania reakcji alergicznych, niewydolności oddechowej oraz astmy. Często doprowadza do lokalnych opadów kwaśnych deszczy, mających negatywny wpływ na środowisko.

Dziura ozonowa

Dziura ozonowa to nic innego jak spadek zawartości ozonu na wysokości około 20 km, występujący przede wszystkim w obszarze bieguna południowego. Według dostępnych danych, roczny ubytek ozonu oscyluje w okolicy 3%.

Rola powłoki ozonowej jest bardzo istotna dla organizmów żyjących na Ziemi. Stanowi naturalny filtr, który chroni przed bezpośrednim, szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego. Dlatego też w 1987 roku podpisano Protokół Montrealski, według którego do 2000 roku, produkcja freonów miała zostać zmniejszona o 50% w porównaniu do stanu z 1986 roku.

Zmniejszenie powłoki ozonowej skutkuje większą podatnością na oparzenia słoneczne oraz powstawanie nowotworów skóry.

Kwaśne deszcze

Mianem kwaśnych deszczy określa się opady atmosferyczne charakteryzujące się niskim pH.

W kwaśnych deszczach znajdują się:

• kwas siarkowy,
• kwas azotanowy.

Ten rodzaj opadów przyczynia się do zakwaszania wód, degradacji gleby, a także uszkadza faunę i florę.

Odory

Odory są niepożądanymi zapachami, które określane są jako bardzo nieprzyjemne. Do ich powstawania przyczyniają się mieszaniny odorantów oraz bezwonnych związków. Najbardziej intensywny, a przy tym nieprzyjemny zapach powodują:

• DMS,
• związki siarkoorganiczne,
• alkohole,
• ketony,
• kwasy tłuszczowe,
• siarkowodór,
• sulfidy,
• aminy,
• aldehydy,
• estry,
• tiole.

Efekt cieplarniany

O efekcie cieplarnianym możemy mówić, kiedy średnia temperatura na planecie wzrasta. Przyczyniają się do tego gazy cieplarniane, które znacznie ograniczają promieniowanie cieplne powierzchni Ziemi do przestrzeni kosmicznej.

Naturalny efekt cieplarniany jest zjawiskiem pozytywnym, ponieważ podnosi temperaturę o około 15 stopni.

Ocieplenie na Ziemi doprowadza do topnienia lodowców, wymierania poszczególnych gatunków, podniesienia poziomu mórz, a także wzmożenia niebezpiecznych zjawisk pogodowych, takich jak huragany, upały czy trąby powietrzne.

Zanieczyszczenia powietrza w Polsce

Polska znajduje się w niechlubnej czołówce krajów posiadających najbardziej zanieczyszczone powietrze na świecie. W naszym kraju do tak wysokiego stężenia niebezpiecznych substancji przyczyniają się przede wszystkim przydomowe kotłownie, w których spalany jest niskiej jakości węgiel oraz śmieci.

Od 1 września 2019 roku w Krakowie będzie obowiązywał całkowity zakaz palenia węglem i drewnem. Dlatego też do tego czasu, mieszkańcy posiadający starego typu kocioł powinni wymienić go na nowy. Nie zastosowanie się do nowych przepisów może skutkować nałożeniem kary w wysokości do 5 000 zł.

Wymiana pieca na nowy, ekologiczny odpowiednik, wiąże się z dużymi kosztami. W związku z tym w niemal każdym regionie naszego kraju, dostępne są dofinansowania do wymiany pieca, które pozwalają pokryć część wydatków na zakup i montaż spełniającego normy pieca.

Więcej informacji na temat dofinansowania do wymiany pieca znajduje się tutaj.

Zarówno wymagania, jak i zakres dotacji mogą się znacznie różnić w poszczególnych regionach. W niektórych z nich dofinansowanie zostało rozszerzone o instalacje OZE (Odnawialne Źródła Energii), takie jak pompy ciepła czy fotowoltaika (więcej na temat fotowoltaiki przeczytasz tutaj).

Rozpowszechnianie OZE w Polsce związane jest z dyrektywą, według której udział energii odnawialnej w całkowitym zużyciu energii w Unii Europejskiej wzrośnie do 2020 roku do 20%, a w samej Polsce – do 15%.

Podsumowanie

Małymi kroczkami dążymy do czystego i zdrowego powietrza. Jednak, aby osiągnąć ten cel, każdy człowiek musi być świadomy zagrożeń, jakie niosą za sobą zanieczyszczenia powietrza. Z roku na rok wiedza w tym zakresie rośnie, dzięki czemu społeczeństwo zaczyna zwracać większą uwagę na działania związane z ochroną środowiska.

 

 

eco