Metody i formy ochrony przyrody

Zagadnieniem ochrony krajobrazu zajął się w Polsce jako pierwszy Adam Wodziczko – profesor Uniwersytetu Poznańskiego, botanik, który stworzył teoretyczne podstawy ochrony przyrody.

W zależności od stanu zachowania i stopnia zniszczenia krajobrazy dzieli się na:

• pierwotne – w których istnieje samoregulacja i człowiek nie wprowadził żadnych zmian;

• naturalne – w których wprowadzono pewne zmiany, ale bez budownictwa i bez naruszania mechanizmów samoregulacji;

• kulturowe – w których prowadzi się intensywną gospodarkę i budownictwo naruszające naturalną samoregulację;

• zdewastowane – w których elementy naturalne zostały wyparte przez przemysł i budownictwo.

Do podstawowych form ochrony krajobrazu w Polsce należy tworzenie rezerwatów przyrody, parków narodowych, parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu. Duże znaczenie ma też ochrona gatunkowa roślin i zwierząt oraz pomniki przyrody w rodzaju pojedynczych drzew, alei, głazów narzutowych, skałek, które stanowią akcenty urozmaicające krajobraz.

Rezerwaty przyrody chronią obszary pierwotne lub naturalne, szczególnie cenne pod względem przyrodniczym, naukowym lub kulturowym. Wyróżnia się rezerwaty ścisłe i częściowe. W zależności od rodzaju obiektu chronionego rezerwaty dzielmy na faunistyczne, krajobrazowe, leśne ,torfowiskowe, florystyczne, wodne, przyrody nieożywionej, stepowe i słonoroślowe. Każdy rezerwat jest oznaczony tablicą informacyjną z godłem państwowym i napisem „Rezerwat Przyrody Prawem Chroniony”.

Park narodowy chroni obszary wyróżniające się szczególnymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi, o charakterze naturalnym i o powierzchni nie mniejszej niż 1000ha. Odpowiada to normom światowym. W granicach parku, a zwłaszcza w jego obrębie wydzielonych w parku rezerwatów ścisłych, nie prowadzi się działalności gospodarczej.

Park krajobrazowy tworzy się na terenach naturalnych i kulturowych odznaczających się nieprzeciętnymi walorami naturalnymi, estetycznymi i turystycznymi. Na terenie parku nie wolno lokalizować obiektów, które powodują degradację środowiska. Szczególnie cenne obiekty obejmuje się ochroną rezerwatową. Budownictwo musi być dostosowane do krajobrazu, a turystykę można uprawiać na wyznaczonych szlakach.

Obszary chronionego krajobrazu chronią tereny o mało zniekształconym środowisku przyrodniczym i mające jeszcze zdolność utrzymywania równowagi biologicznej. Na obszarach tych nie może być uciążliwych inwestycji przemysłowych i nie wolno na nich zmniejszać powierzchni leśnych. Oprócz przyrody na obszarach chronionego krajobrazu otacza się opieką pamiątki kultury narodowej, zabytki i inne obiekty sprzyjające turystyce. Z tych też powodów wolno na tych terenach budować obiekty turystyczne i wypoczynkowe. Działalność gospodarcza nie jest tam szczególnie ograniczana, ale zabrania się prowadzenia prac obniżających wartość środowiska.

Do obiektów podlegających ochronie krajobrazu należą też stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne i zespoły przyrodniczo – krajobrazowe oraz wspomniane wcześniej pomniki przyrody. Stanowiska dokumentacyjne są obiektami przyrody martwej i służą ochronie różnych formacji geologicznych. Użytki ekologiczne to pozostałości ekosystemów, skarpy, kępy drzew, niewielkie zbiorniki wodne, będące siedliskiem wielu gatunków roślin i zwierząt. Zespoły przyrodniczo – krajobrazowe obejmują fragmenty krajobrazu o szczególnych walorach estetycznych.

Ecoportal.com.pl, dr inż. Julian Z. Pankiewicz