Toksyczne spaliny

Motoryzacja odgrywa obecnie istotną rolę w kształtowaniu warunków zdrowotnych w miastach i w rejonie ruchliwych tras komunikacyjnych.

Badania powietrza atmosferycznego przeprowadzone w szeregu miast wykazały bardzo duże zanieczyszczenie powietrza węglowodorami i innymi składnikami spalin a także spore zapylenie.
Potwierdzony został również związek pomiędzy zachorowalnością na niektóre choroby płuc, a stopniem zanieczyszczenia powietrza węglowodorami. Stwierdzane stężenia zanieczyszczeń są bardzo duże w porównaniu z największymi dopuszczalnymi stężeniami poszczególnych składników.

Zagrożenie zdrowia mieszkańców toksycznymi związkami emitowanymi przez silniki pojazdów mechanicznych można ocenić w dwojaki sposób. Prosty, mało dokładny, sposób polega na określeniu stężeń lub zawartości poszczególnych składników gazów spalinowych w powietrzu atmosferycznym i porównanie otrzymanych wyników z największymi dopuszczalnymi stężeniami szkodliwych związków.
Trudniejsze jest bezpośrednie prześledzenie wpływu zanieczyszczonego przez spaliny silnikowe powietrza na zdrowie mieszkańców. Maksymalne dopuszczalne stężenia szkodliwych lub toksycznych składników zanieczyszczeń powietrza ustalone są jako normy higieniczne, a więc z punktu widzenia bezpośredniej ochrony zdrowia człowieka. Należy jednak pamiętać o szkodliwości długotrwałego oddziaływania niskich stężeń oraz łącznym oddziaływaniu kilku związków. Dokładne poznanie w jakim stopniu i zakresie zanieczyszczone powietrze oddziałuje szkodliwie na zdrowie mieszkańców jest trudne. Najczęściej nie udaje się tego określić jednoznacznie.

Znane są skutki działania na organizm człowieka poszczególnych składników spalin samochodowych. Szczególnie groźne są tlenek węgla i tlenki azotu. Zatrucie tlenkiem węgla w pierwszej fazie objawia się bólami głowy, kołataniem serca, dusznością, bólem brzucha i torsjami. Później występuje senność kończąca sie utratą przytomności. Dalsze wdychanie może prowadzić do zgonu. Na uwagę zasługują chroniczne zatrucia niewielkimi stężeniami tlenku węgla, którym ulegają kierowcy, służby drogowe i przechodnie w dużych miastach.

Tlenki azotu w połączeniu z parą wodną tworzą kwas azotowy, który niszczy tkankę płucną powodując przewlekłe choroby. Dwutlenek azotu działa drażniąco na błony śluzowe a także powoduje nieodwracalne zmiany w systemie sercowo – naczyniowym. Tlenki azotu w połączeniu z węglowodorami tworzą toksyczne nitroolefiny. Dwutlenek siarki również działa toksycznie na organizm. Drażni narządy krwiotwórcze – szpik i śledzionę oraz powoduje zaburzenia przemiany węglowodanów. Przewlekłe zatrucie może się objawiać bólem głowy, bezsennością, uszkodzeniem błon śluzowych, nieżytem oskrzeli.
Silnie toksyczne są ołów i jego związki. Większość masy ołowiu pochodzącego z czteroetylku ołowiu dodawanego do benzyny trafia do atmosfery. Jego związki kumulują się w organizmie powodując zaburzenia w przemianie materii i układzie krwiotwórczym. Niedopalone węglowodory występujące w spalinach stanowią mieszaninę kilkuset związków chemicznych. Najgroźniejszy z nich jest mający właściwości kancerogenne benzopiren. Inne węglowodory aromatyczne są równie szkodliwe, natomiast alifatyczne wykazują działanie na układ nerwowy.