LEADER – perspektwa dla polskiej wsi?
Program LEADER ma na celu aktywizację mieszkańców obszarów wiejskich oraz tworzenie miejsc pracy przeznaczonych właśnie dla tych osób. Czy w rzeczywistości udaje się osiągnąć te cele?
Wdrażanie założeń Programu odbywa się poprzez włączenie w proces zarządzania obszarem tzw. lokalnych grup działania (LGD), co przyczynić się ma do sprawniejszego definiowania i rozwiązywania problemów społeczności wiejskiej.
LGD skupia przedstawicieli trzech sektorów: publicznego, społecznego oraz gospodarczego, którzy realizują oddolne, partnerskie inicjatywy. Grupy te w pierwszej kolejności sporządzają strategię rozwoju społeczności lokalnej, a następnie wdrażają wynikające z niej założenia, realizując projekty łączące kapitał ludzki, elementy naturalne, kulturowe oraz historyczne.
Działalność lokalnie działających grup to z pewnością szansa dla polskiej wsi na:
* podniesienie jakości i wydajności zarządzania,
* większą spójność decyzji podejmowanych na szczeblu lokalnej społeczności,
* umocnienie jakości kapitału społecznego,
* zachęcenie mieszkańców do wykorzystywania innowacyjnych metod w procesie rozwoju danego obszaru.
LEADER określany jest jako program czysto eksperymentalny, który nie tylko pomagać ma w rozwiązywaniu problemów lokalnych społeczności poprzez wspólne działanie, lecz także realizowanie takich projektów, na które nie znalazłoby się wystarczających środków w budżecie Państwa. Założenia tego Programu zdecydowanie powinny być wdrażane, tym bardziej że polska wieś nie posiada tego typu doświadczeń. Idea społeczeństwa obywatelskiego na tych obszarach jest bowiem znikoma, a LEADER pozwala nauczyć się jak rozwijać tereny wiejskie.
Środki można pozyskać choćby na promocję regionalnych produktów, rozwój turystyki wiejskiej bądź budowę świetlicy przeznaczonej dla młodzieżowej. Niestety ,do tej pory na polską wieś trafiła tylko jedna ósma funduszy z Programu LEADER. Obecny stan rzeczy spowodowany jest zbyt skomplikowanymi procedurami, z którymi muszą zmagać się potencjalni wnioskodawcy, chcący ubiegać się o środki. Podczas pierwszego naboru wniosków połowa zainteresowanych wnioskodawców wycofała swe projekty z powodu wyżej wspomnianych, zawiłych procedur. Przyczyną niskiego zainteresowania tym instrumentem są także zasady finansowania tego rodzaju inicjatyw.
LGD najpierw muszą zdobyć pieniądze na planowane przedsięwzięcie, wydać je i dopiero wtedy mogą ubiegać się o refundację poniesionych kosztów. Ponadto każdy wnioskodawca musi liczyć się z koniecznością wniesienia wkładu własnego do projektu. Gdy LGD realizuje projekt o wartości do 25 tys. złotych, musi wyłożyć 30% środków własnych.
Bariera finansowa oraz proceduralna to nie jedynego rodzaju ‚kłody’ w korzystaniu z tego instrumentu. Warto wspomnieć także o podejściu administracji lokalnej do samego Programu. Wiele z gmin uważa, że gra nie warta jest świeczki, a przysporzyć może jedynie nowych problemów oraz dodatkowej pracy. Pojawia się tu też kwestia mentalności ludności z tych obszarów, która nie jest oswojona z wspomnianą już w artykule ideą społeczeństwa obywatelskiego.
Mieszkańcom towarzyszy poczucie bierności – nie są oni bowiem przyzwyczajeni do tego, że mogą aktywnie działać na rzecz swojej miejscowości i regionu. Wpływ na ten stan rzeczy mają także lokalne samorządy, które traktują wszelkie przejawy aktywności społecznej jako zagrożenie dla ich pozycji.
Niestety polskim samorządom doskwiera brak także perspektywicznego myślenia. Efekty LEADER-a widoczne są dopiero w długim okresie czasu, natomiast część z samorządów tworzyła lokalne grupy działania tylko po to, by pozyskać środki na dane przedsięwzięcie. Tego typu próby przyczyniły się do likwidacji wielu LGD w bardzo krótkim czasie.
Kolejna obawa związana z wdrażaniem postulatów LEADER-a dotyczy natężenia skali zróżnicowania rozwoju między obszarami wiejskimi na terenie Polski. Z dotychczasowych obserwacji wynika, ze działalność LGD na terenach lepiej rozwiniętych jest bardziej zaawansowana w porównaniu z funkcjonowaniem tych grup na obszarach słabiej uposażonych, gdzie nadal panuje przekonanie o nieprzydatności tego typu organizacji.
Inicjatywa LEADER to z pewnością szansa dla polskiej wsi na modernizację i budowę nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego. Warto wykorzystać możliwości oferowane przez program i w jak największym stopniu ułatwić mieszkańcom wsi działającym w ramach LGD dostęp do środków LEADER-a.
Autor: Natalia Kacprzak
Źródło- partner: www.kojotybiznesu.pl
