Azbest – cichy zabójca
Azbest jest nazwą handlowa grupy minerałów włóknistych, które pod względem chemicznym są uwodnionymi krzemianami różnych metali. Można je podzielić na azbesty właściwe (serpentynowe i amfibolowe) i minerały azbestopodobne. W zależności z jakim metalem krzemiany tworzą związek wyróżnia się kilka typów azbestu.
Największe zastosowanie przemysłowe miał azbest biały (chryzotyl), następnie azbest niebieski (krokidolit), oraz rzadziej stosowany brązowy (amosyt). Wielką popularność w różnych gałęziach przemysły zyskał przez wzgląd na właściwości chemiczne i fizyczne. Azbest cechuje odporność na bardzo wysokie temperatury (rozkład i topnienie następuje przy1500 stopni Celsjusza) a także odporność na działanie kwasów, zasad, wody morskiej oraz korozję. Charakteryzuje się także dużą sprężystością i wytrzymałością mechaniczną. Dodatkową jego zaletą była stosunkowo niska cena. Dzięki swoim właściwościom azbest był wykorzystywany do produkcji materiałów izolacyjnych (słabe przewodnictwo ciepła i prądu), tkanin ogniotrwałych, materiałów budowlanych i wyrobów ciernych np. klocków hamulcowych, tarczy sprzęgłowych (wytrzymałość), wyrobów hydroizolacyjnych, rur. Liczbę opisanych technologii zastosowania ocenia się na ponad 3000.
Stosowania azbestu zaniechano po odkryciu jego właściwości chorobotwórczych. Ciężkie schorzenia zagrażają osobom długotrwale wystawionym na działanie pyłu azbestowego. Jego szkodliwość jest uzależniona od długości wdychanych włókien. Najbardziej niebezpieczne są cząstki o wymiarach 20 – 50 µm. Są to tzw. włókna respirabilne. Ich parametry umożliwiają głębokie wnikanie do aparatu oddechowego, skąd nie mogą być usunięte. Długotrwałe ich wdychanie skutkuje rozwojem pylicy azbestowej. Jest to schorzenie polegające na zwłóknieniu śródmiąższowej tkanki płucnej. Jest to następstwo długotrwałego drażnienia mechanicznego i chemicznego komórek. Powstałe zmiany obniżają zdolności wentylacyjnych płuc. Znacznie groźniejsze są występujące jako powikłania azbestozy nowotwory. Najczęściej spotykany jest rak płuca. W przeciwieństwie do wielu innych nowotworów tego narządu zmiany chorobowe występują głównie w dolnych partiach płuc. Innym nowotworem złośliwym będącym następstwem pylicy azbestowej jest międzybłoniak opłucnej. Cechuje go wysoka śmiertelność oraz krótka przeżywalność. Na omawiane schorzenia najbardziej narażone są osoby mające bezpośrednią styczność z azbestem lub wyrobami które zawiera. Często stwierdzano je u osób zajmujących się wydobyciem, mieszkających w sąsiedztwie kopalni oraz robotników zatrudnionych w gałęziach przemysłu wykorzystujących azbest.
W warunkach krajowych problem azbestu dotyczy obecnie głównie materiałów budowlanych . W ubiegłym stuleciu był on szeroko stosowany do produkcji płyt azbestowo – cementowych, noszących handlową nazwę eternit, wykorzystywanych głównie jako pokrycia dachowe. Są to wyroby twarde o zawartości azbestu rzędu kilku do kilkunastu procent. W Polsce wytwarzano kilka ich typów: płyty azbestowo-cementowe faliste, płyty warstwowe PW3/A i inne. Eternit przez wzgląd na ogniotrwałość, odporność na warunki atmosferyczne, lekkość i niską cenę wypierał inne materiały. Problemy związane z zastosowaniem omawianych płyt ujawniają się z czasem. W zależności od stosowanych technologii produkcji rozpad włókien azbestowych następuje po 20 – 50 latach. Czynnikiem zwiększającym zagrożenie wokół budynków są opady atmosferyczne wypłukujące włókna. Wzrost emisji pyłów powodują także wszelkie uszkodzenia mechaniczne: pęknięcia, rozwarstwienia. Duże niebezpieczeństwo stanowią prace montażowe i obróbka płyt (wiercenie, piłowanie). Przez wzgląd na omawiane właściwości stosowanie wyrobów azbestowych jest obecnie w większości krajów zakazane. W Polsce sprawę tę reguluje ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. W maju 2002 r. Rada Ministrów przyjęła „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski". Jego główne cele to: usuwanie azbestu z budownictwa, bezpieczne jego składowanie, określenie zasad wsparcia finansowego, planowanie i monitoring.
www.Ecoportal.com.pl, Julian Z Pankiewicz
