Zasady prowadzenia bezpiecznych robót remontowo – budowlanych
Wśród wielu minerałów o pokroju włóknistym, mogących stanowić niewątpliwe zagrożenie dla zdrowia, 6 z nich posiada skłonność do tworzenia długich włókien, o elastyczności umożliwiającej ich tkanie. Minerały te objęto ogólną nazwą „ minerałów azbestowych”.
Wszystkie rodzaje azbestu umieszczone są na liście czynników rakotwórczych, stanowiącej załącznik nr 1 do Rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z 11.09.1996r „w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki. Dla uniknięcia groźby chorób, organizm nie powinien być eksponowany na powietrze „znacznie” zanieczyszczone tymi pyłami. Ekspozycja nieznaczna, przypadkowa wydaje się nieunikniona, tak z uwagi na rozpowszechnienie wyrobów azbestowych, do niedawna w powszechnym będących użyciu, jak z powodu konsekwencji tego rozpowszechnienia – stałej obecności zmiennych, na ogół niewielkich poziomów pyłów azbestu, występujących w powietrzu atmosferycznym w sposób naturalny.
Jednym ze efektów zdrowotnych obserwowanych u osób narażonych na „ znaczące” ekspozycje ( czyli takie, które wywołują odpowiedź organizmu , lecz są niższe od „zawodowych ” ekspozycji – czyli takich, które występowały w przemyśle przy obróbce, przetwórstwie czy produkcji wyrobów zawierających azbest ) jest coraz częściej rejestrowany wzrost zachorowalności narażonych na międzybłoniaki – nowotworowe zmiany opłucnowe. Pojawiają się one właśnie przy narażeniu na wyżej opisane, pośrednie poziomy zanieczyszczeń powietrza – określane też poziomami „parazawodowymi". Międzybłoniaki rejestrowano np. wśród mieszkańców w gminy Szczucin, nie zatrudnionych w fabrykach produkujących wyroby azbestowe, a więc nie narażonych na ekspozycję „zawodową” , żyjących w skażonym środowisku bytowania. (Okoliczna ludność wykorzystywała od lat azbestowe odpady poprodukcyjne z wytwórni wyrobów azbestowo-cementowych do celów gospodarczych ). Poziomy zanieczyszczenia powietrza azbestem, występujące na dawnych stanowiskach pracy, podczas produkcji wyrobów budowlanych z azbestem, kształtujące się na poziomie ok. 0,5 wł/cm3 ( czasem kilkakrotnie przekraczające na niektórych stanowiskach pracy tę wielkość ) skutkowały po latach pracy, powstaniem u części narażonych pracowników wcześniej wymienionymi chorobami zawodowymi.
Istotne znaczenie dla wielkości poziomów zanieczyszczenia powietrza włóknami azbestu, jakie powstają podczas prac demontażowych, ma zasada obniżania emisji pylenia wszędzie tam, gdzie jest to możliwe i tak jak to możliwe: przez nawilżanie wyrobu przed oraz w trakcie demontażu, zaniechanie w miarę możności obróbki i destrukcji mechanicznej demontowanego wyrobu, nie posługiwanie się narzędziami napędzanymi elektrycznie ( jak piły, wiertarki, wyzwalającymi znaczną emisję, ale narzędziami ręcznymi – najlepiej wolnoobrotowych o specjalnie wyprofilowanych ostrzach, zaopatrzonych w odsysanie pyłu i przeznaczonych dla obróbki wyrobów azbestowych ). Podczas prac wymagana jest staranność i dokładność wszelkich czynności, wykonywanie ich według z góry przygotowanego, logicznego planu.
Kończąc rozważania nad szkodliwością powietrza zanieczyszczonego azbestem oraz możliwością uruchomienia emisji pyłu azbestowego wskutek podejmowanych prac remontowo – budowlanych i konsekwencjami zagrożeń powodowanymi prze prowadzenie tych robót wypada zauważyć, że:
-
Podczas współcześnie prowadzonych w kraju prac usuwania azbestu z budynków czy podczas destrukcji wyrobów zawierających azbest z zachowaniem stosownych przepisów BHP obowiązujących przy takich pracach, przeciętnie rejestruje się poziomy zanieczyszczeń od kilku tysięcy wł/m3 nawet do kilku dziesięciu tysięcy wł/m3, jednak przy pracach o dużej skali obrabianego materiału z azbestem lub podczas usuwania wyrobów o małej gęstości – za takie uważa się wyroby o gęstości objętościowej poniżej 1000 kg/m3 – np wyroby izolacyjne, wielkość zanieczyszczenia pyłowego może wzrosnąć nawet do 200 tyś wł/m3 ( przedmiotowa literatura donosi o rejestrowaniu wielkości przekraczającej nawet 1wł/ cm3 czyli 1000 000 wł/m3 ).
-
Powietrze atmosferyczne aglomeracji miejskich w tym Warszawy nie jest wolne od azbestu. Jest ono, podobnie jak powietrze wewnętrzne obiektów budowlanych, w których zastosowano wyroby z azbestem bardzo „różnie” obciążone zmiennym w czasie poziomem zanieczyszczeniem pyłów azbestu: od 0 do kilkuset, a nawet okresowo kilku tysięcy włókien w 1 m3 powietrza. Powietrze atmosferyczne jest na ogół mało zanieczyszczone, lecz zdarzają się tu lokalnie (skrzyżowania ulic ) lub okresowo ( wzmożony ruch kołowy w godzinach szczytu ) nawet poziomy 2000 wł/m3.
-
Roboty budowano remontowe prowadzone z udziałem wyrobów zawierających azbest są pracami niebezpiecznymi i wymagają spełnienia odpowiednich potrzeb z dziedziny BHP (podczas realizacji prac istnieje konieczność stosowania przez wykonawców specjalistycznego sprzętu i technik pracy zmniejszających pylenie, odzieży ochronnej, odpowiedniego oznakowania i izolowania stref pracy, oznakowania, magazynowania i transportu i unieszkodliwiania odpadów hermetycznie opakowanych i oznakowanych – na specjalistycznych składowiskach). Wymagane do realizacji prac są względy formalno – prawne ( podejmujący te prace powinni przejść specjalistyczne badania medyczne, odbyć przeszkolenie w zakresie minimalizacji zagrożeń oraz posiadać odpowiednie zezwolenia starostwa na danym terenie do wytwarzania odpadów zawierających azbest. Rozpoczęcie prac należy poprzedzić ich zgłoszeniem do rejonowego urzędu nadzoru budowlanego. Zakończenie prac wymaga wykonania badań czystości powietrza potwierdzających prawidłowe prowadzenie robót i brak zagrożeń dla użytkowników. Wyniki badań przekazywane są do sanepidu. Ponadto wymagany jest monitoring zagrożeń pyłem azbestu na stanowiskach prac podczas prowadzenia robót a wyniki badań przechowuje pracodawca do kontroli Inspekcji Pracy).
Celem kwalifikacji wyrobów zawierających azbest do dalszego użytkowania lub usunięcia oraz określenia „stopnia pilności działań naprawczych", właściciele obiektów posiadających obiekty z wyrobami zawierającymi azbest wykonać powinni „ ocenę stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów" według zał. nr 1 do Rozporządzenia Ministra Gospodarki z 14.08.1998 r Dz. U. nr. 138 poz. 895. Podczas sporządzania wspomnianej tu „oceny " lub wobec planowanych remontów w budynku, w którym znajdują się wbudowane wyroby zawierające azbest, należy mieć świadomość jakie czynności albo wyroby i ich szczególna konfiguracja w obiekcie, stwarzają ryzyko uwolnienia do powietrza pyłów azbestu . Są to np.:
-
Nieumyślne, nieświadome uszkadzanie mechaniczne wspomnianych wyrobów podczas adaptacji, remontów i modernizacji (np. okablowanie, usuwanie ścianek działowych itp),.
-
Usuwanie lub próby zabezpieczenia, tych wyrobów zwłaszcza w sposób niewłaściwy;
Niewłaściwa eksploatacja wyrobów, lub zmiana sposobu eksploatacji wyrobów, powodująca ich drgania, tarcie, (szczególnie zagrożone destrukcją są wyroby w obiektach o konstrukcji niesztywnej), wibracje przenoszone na wyroby z azbestem, pochodzące od: pracy maszyn, wind, także niekorzystne dla budynku sąsiedztwo dróg obciążonych ciężkim transportem, transport szynowy, metro itp. Poddanie wyrobów z azbestem silnym ruchom powietrza, wywołanym pracą maszyn (np. wentylatory, odkurzacze).
Uszkodzenia eksploatacyjne wyrobów zawierających azbest oraz starzenie się ich oraz zły stan techniczny, w tym uszkodzenia mechaniczne, spękania powierzchni, wyszczerbienie krawędzi, korozja chemiczna, biologiczna, termiczna, wilgotnościowa powodują zmiany (osłabienie) spoiwa wyrobów, co objawia się np. obecnością wykwitów, złuszczeń wyrobów, śladami drobnego pyłu na podłodze w miejscu zastosowania wyrobów (z widocznymi fragmentami uszkodzonych wyrobów a nawet masywnych wiązek włókien azbestu).
Ogólnie przyjmuje się, że wyroby będące w dobrym stanie „ technicznym" nie wykazujące objawów zużycia, uszkodzenia, starzenia się, można eksploatować „ bezpiecznie ", jeśli : – kompetentnie i rzetelnie wykonana „ ocena wyrobów", nie przekroczyła 55 punktów; wyroby są prawidłowo eksploatowane ( zgodnie ze swoim przeznaczeniem i zgodnie z zaleceniami dotyczącymi użytkowania wyrobów azbestowych), a ponadto są one pokryte powłoką zabezpieczającą. W przeciwnych okolicznościach polecane jest: podjęcie „prac naprawczych" – rozumianych jako: zabezpieczenie wyrobów odpowiednimi preparatami ( wgłębnie penetrującymi), hermetyczna zabudowa wyrobów lub ich całkowite usunięcie. Wśród sposobów eliminacji zagrożeń , które przewiduje się dla budynków z wyrobami azbestowymi, wyróżnia się więc następujące główne kierunki działań:
-
Całkowite usunięcie wyrobów. Jest to kosztowne, ale radykalnie rozwiązanie problemu, wymaga specjalistycznych narzędzi, stwarza nowe problemy -wytworzenie „niebezpiecznych odpadów" oraz powoduje okresowo wzrost pyłów azbestu w otoczeniu, których minimalizacja wymaga zaangażowania kosztownej techniki. „Usuwanie wyrobów zawierających azbest" nie może być „zasadą", wyborem stosowanym jako rozwiązanie „ogólne" dla wszystkich sytuacji ( ze względów ekonomicznych a także ograniczonych możliwości gospodarowania i składowania odpadów). Polecane byłoby zatem „rozłożenie " tego sposobu postępowania w czasie.
-
Pomalowanie czyli impregnowanie wyrobów z azbestem. Pomalowanie wyrobów odnosić się może wyłącznie do wyrobów we względnie dobrej kondycji technicznej. Polecane może być np. dla tych wyrobów , które mogą przenieść dodatkowe zwiększenie ciężaru, których powierzchnia jest czysta lub może być odczyszczona i może przyjąć powłokę ochronną. Metodą tą powinny być objęte wyroby azbestowo – cementowe, będące w dobrym stanie „ technicznym" w obiektach, które nie wymagają termo – modernizacji. Opisywane postępowanie jest rozwiązaniem tymczasowym, które na ogół nie wymaga kosztownych technik , jednocześnie „przesuwa" ono problem „azbestu" w czasie a nie rozwiązuje go całkowicie, gdyż wyrób azbestowy pozostaje w budynku, zobowiązując właściciela do okresowych przeglądów („ocen") tego wyrobu. Na Zachodzie powszechnie stosuje się to rozwiązanie dla przedłużenia żywotności zarówno wyrobów azbestowo -cementowych będących w dobrej kondycji technicznej, czekając na zużycie wyrobów, planowany, większy remont jak też w obiektach przemysłowych azbestowych dla konserwacji izolacji, wyrobów azbestowych „miękkich". Współcześnie na Zachodzie przeważają trendy całkowitego usuwania wyrobów z azbestem, gdyż są to wyroby będące w użytkowaniu co najmniej 20 lat. W Polsce istnieje zakaz impregnacji i pozostawienia wyrobów „miękkich" w wnętrzach obiektów budowlanych do dalszej eksploatacji jako rozwiązania docelowego. Co do pokryć dachowych z „ eternitu”, najmłodsze wyroby montowano zgodnie z prawem jeszcze na przełomie 1998/9 r. – jest więc nieco inaczej niż na Zachodzie ( nie akcentując nadmiernie różnicy wyposażenia wykonawców robót i przeznaczanych na ten cel środków ). Formalnie, impregnację wyrobów „ miękkich” stosować jako rozwiązanie doraźnie, używając preparatów „wgłębnie penetrujących", a posiadających aprobatę techniczną ITB. Założyć jednocześnie trzeba, że wyroby te, mimo impregnacji, w określonej perspektywie czasowej zostaną usunięte.
-
Stosowanie barier pyłowych ze ścianek działowych oddzielających hermetycznie wyroby z azbestem od otoczenia . Rozwiązanie to podobnie jak „b" jest doraźnym zmniejszeniem zagrożeń, przesuwa ono problem w czasie, umożliwiając eksploatację obiektu bez kosztownych prac specjalistycznych polegających na usuwaniu wyrobu. Ma ono większe zastosowanie w obiektach przemysłowych W Polsce na ogół nie jest ono popularne.
Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami do zabezpieczeń wyrobów budowlanych zawierających azbest powinny być stosowane środki impregnujące, które uzyskały aprobatę techniczną ITB
Nietrwałe zabezpieczenia powierzchni powodują duże problemy techniczne przy ponownych próbach pokrycia powierzchni wyrobu z użyciem właściwych środków impregnujących, dlatego czyste (niepylące ) powierzchnie wyrobów zawierających azbest , przeznaczone do dalszej eksploatacji należy od razu pokrywać środkami impregnującymi o dużej trwałości, posiadającymi aprobatę techniczną.
Pliki do pobrania:
Polskie wymagania prawne dotyczące postępowania z wyrobami zawierającymi azbest odpadami
Zestawienie niektórych środków impregnujących
Ecoportal.com.pl
Zobacz też
